विदुषी गौर

सिराज खान यांची 'Yes We Can' ही ना-नफा संस्था समाज सक्षमीकरणासाठी काम करते. तरुणांमधील सुप्त गुणांना वाव देणे आणि त्यांच्या वाढीसाठी सुरक्षित जागा निर्माण करणे हे या संस्थेचे ध्येय आहे.

"स्वप्ने असणे, पण ती पूर्ण करण्याचा कोणताही रस्ता नसणे, म्हणजे काय असतं, हे मला माहित आहे," ते म्हणतात. सिराज सांगतात, "Yes We Can च्या माध्यमातून आम्हाला लोकांना दाखवून द्यायचे आहे की, तुमची पार्श्वभूमी तुमचे भविष्य ठरवत नाही."

'Yes We Can' संस्था वंचित विद्यार्थ्यांना नैतिक आणि आर्थिक आधार देते. तसेच दिव्यांग मुलांचीही काळजी घेते. त्यांना तज्ज्ञांकडून शारीरिक आणि मानसिक मदत मिळवून दिली जाते. संस्थेने गरजू विद्यार्थ्यांसाठी क्रिकेट आणि फुटबॉलचे एक क्रीडा प्रशिक्षण केंद्रही सुरू केले आहे. मुलांना त्यांची ऊर्जा योग्य मार्गावर लावण्यास यामुळे मदत होते.

आजच्या युगात लोक अनेकदा पार्श्वभूमी, धर्म किंवा सामाजिक वर्गामुळे विभागलेले दिसतात. अशा काळात 'Yes We Can' ही संस्था एक आठवण करून देते की, एकता आणि संधी मिळाल्यास आयुष्य बदलू शकते.

या चळवळीच्या केंद्रस्थानी आहेत जुन्या दिल्लीतील 'चेंज मेकर' सिराज खान. त्यांच्याच आत्म-शोधाच्या आणि चिकाटीच्या प्रवासाने या संस्थेचा मूळ आत्मा घडवला आहे.

'Yes We Can'चा आत्मा समजून घेण्यासाठी, आधी त्यामागील माणसाला समजून घेतले पाहिजे. एक प्रसिद्ध म्हण आहे: "हिंदुस्तान का दिल है दिल्ली, दिल्ली का दिल है पुरानी दिल्ली, और पुरानी दिल्ली का दिल है सिराज खान."

सिराज यांचा जन्म आणि संगोपन जुन्या दिल्लीच्या गजबजलेल्या गल्ल्यांमध्ये झाले. ते एका मुस्लिम कुटुंबात वाढले. त्यांच्या कुटुंबात परंपरा आणि आधुनिक शिक्षण या दोन्हींला महत्त्व दिले जात होते.

त्यांचे शिक्षण इंग्रजी माध्यमाच्या शाळेत झाले, पण त्याचबरोबर ते मदरशातही गेले. पुढे त्यांनी संपूर्ण कुराण मुखोद्गत करून 'हाफिज' पदवी मिळवली. या प्रवासाने त्यांना शिस्त, संयम आणि चिकाटी शिकवली.

या धार्मिक आणि सांस्कृतिक पायाखाली, सिराज यांच्या मनात काहीतरी नवीन शोधण्याची आणि स्वतःला व्यक्त करण्याची एक अस्वस्थ इच्छा होती. त्यांना वडिलांच्या कमाईवर अवलंबून राहायचे नव्हते किंवा पठडीतील मार्गावर चालायचे नव्हते.

याच दृढनिश्चयाने त्यांना स्वतःचा मार्ग कोरण्यासाठी प्रवृत्त केले. हाच प्रवास पुढे जाऊन एक नेता आणि समाजसुधारक म्हणून त्यांची ओळख घडवणार होता.

सिराज यांची पहिली नोकरी एका कॉल सेंटरमध्ये होती. समाजकार्यापासून ही नोकरी खूप दूरची वाटू शकते. पण तेच त्यांचे प्रशिक्षणाचे मैदान ठरले. या नोकरीने त्यांना अस्खलितपणा, आत्मविश्वास आणि संवाद कौशल्ये शिकवली. हीच कौशल्ये नंतर इतरांना प्रेरणा देण्यासाठी उपयोगी पडली.

त्यानंतर लगेच, त्यांच्यातील सर्जनशील ऊर्जेने त्यांना दिल्लीतील एका डान्स स्टुडिओत नेले. तेथून मॉडेलिंगचे दरवाजे उघडले आणि अखेरीस अभिनयाचे स्वप्न जागृत झाले.

त्या स्वप्नाचा पाठलाग करत सिराज मुंबईत आले. मुंबई हे सिनेमा आणि महत्त्वाकांक्षेचे शहर आहे. इतर अनेक संघर्ष करणाऱ्यांप्रमाणे, त्यांनाही आर्थिक आणि भावनिक आव्हानांचा सामना करावा लागला. "काही दयाळू लोकांनी मला भाडे न घेता त्यांच्यासोबत राहू दिले," ते आठवतात. "त्यांनी मला अशा सामाजिक कार्यक्रमांमध्ये नेले आणि माझी ओळख इंडस्ट्रीतील लोकांशी झाली. अशा प्रकारे मी माझे पहिले नेटवर्क तयार केले."

हळूहळू, त्यांना टीव्ही मालिका आणि रिॲलिटी शोमध्ये भूमिका मिळू लागल्या. जुन्या दिल्लीच्या अरुंद गल्ल्यांमधून एकेकाळी अशक्य वाटणारे स्वप्न ते जगू लागले.

त्यांच्या अभिनयाच्या कारकिर्दीला वेग येत असतानाच, कोविड-१९ महामारीने आयुष्याला खीळ बसली. सिराज यांच्यासाठी हा थांबा आत्मचिंतनाचा क्षण ठरला.

एका मित्राच्या प्रोत्साहनाने, त्यांनी पॉडकास्टिंग सुरू केले - संवाद साधण्याचा आणि जोडले जाण्याचा एक नवीन मार्ग. त्या संभाषणांमधून त्यांना जाणवले की, खरे यश प्रसिद्धी किंवा वैयक्तिक टप्पे गाठण्यात नाही; तर ते इतरांना प्रेरणा देण्यात आणि आधार देण्यात आहे.

याच जाणिवेतून 'Yes We Can'चा जन्म झाला. महामारीच्या काळातील अनिश्चितता आणि एकटेपणाला प्रतिसाद म्हणून, सिराज यांनी त्यांचे मित्र नंदिश यांच्यासोबत मिळून या संस्थेची स्थापना केली. संकटापेक्षाही अधिक काळ टिकणारी, एक लोकचळवळ उभी करण्याची त्यांची दृष्टी होती.

'Yes We Can'ची बीजे २०१५ मध्येच पेरली गेली होती. तेव्हाच दोन्ही संस्थापकांना हे जाणवले होते की, लोकांना केवळ भौतिक मदतीपेक्षा अधिक गरज आहे - त्यांना प्रोत्साहन, मार्गदर्शन आणि आपलेपणाच्या भावनेची गरज आहे.

एका छोट्या उपक्रमाच्या रूपात सुरू झालेली ही संस्था, आता एक असे व्यासपीठ बनली आहे. ती सामूहिक शक्तीला वाढवते आणि विविध पार्श्वभूमीतील व्यक्तींना त्यांच्या स्वप्नांवर विश्वास ठेवण्यास मदत करते.

तळागाळातील जनजागृती मोहिमांपासून ते तरुणांच्या सहकार्यापर्यंत, 'Yes We Can' वेगाने एक असे केंद्र बनले आहे, जिथे शक्यता आणि उद्देश एकत्र येतात. "हे दानधर्म नाही; हे सक्षमीकरण आहे," सिराज सांगतात. त्यांची ही संस्था अवलंबित्वाऐवजी चिकाटी निर्माण करण्यावर विश्वास ठेवते.

'Yes We Can' संस्था प्रामुख्याने दुर्लक्षित आणि उपेक्षित लोकांना आवाज देण्याचे काम करते. मार्गदर्शन, जागरूकता कार्यक्रम आणि शाळा व युवा गटांसोबतच्या भागीदारीतून, ही संस्था आत्मविश्वास आणि क्षमता वाढवते. हेच सिद्ध करते की, लोक एकत्र काम करतात तेव्हा अर्थपूर्ण बदल शक्य होतो.

सिराज यांचे स्वतःचे आयुष्यातील अनुभव - आर्थिक अडचणींवर मात करणे, अनिश्चित क्षेत्रांमध्ये मार्गक्रमण करणे आणि अनेक वेळा नव्याने सुरुवात करणे - हेच त्यांच्या सहानुभूतीचे सर्वात मोठे साधन बनले आहेत.

जुन्या दिल्लीतील 'हाफिज' असण्यापासून ते मुंबईतील मॉडेल आणि अभिनेता बनण्यापर्यंत, आणि आता एका यशस्वी ना-नफा संस्थेचा सह-संस्थापक होण्यापर्यंत, सिराज खान यांनी स्वतःला सतत नव्याने घडवले आहे. त्यांच्या आयुष्यातील प्रत्येक अध्यायाने त्यांचा हा विश्वास दृढ केला आहे की, वैयक्तिक वाढ आणि सामाजिक बदल हे एकमेकांशी खोलवर जोडलेले आहेत.

भविष्यात, 'Yes We Can'चा विस्तार संपूर्ण भारतात करण्याचे सिराज यांचे स्वप्न आहे. ते शाळा, युवा गट आणि समाजातील नेत्यांसोबत भागीदारी करून सक्षमीकरणाची देशव्यापी चळवळ उभी करू इच्छितात.

प्रत्येक उपक्रमात तोच संदेश आहे: बदल मोठ्या दिखाव्याने सुरू होत नाही, तर एका साध्या विश्वासाने सुरू होतो - "होय, आपण करू शकतो." (Yes, we can.)

ऐकल्या न गेलेल्या आवाजांना आणि कथांना प्रकाशात आणण्यासाठी, ते आपल्या पॉडकास्टिंगच्या कामाचा विस्तार करण्याचीही योजना आखत आहेत. ते सेवेसोबत सर्जनशीलतेचा मिलाफ करत आहेत. सिराज खान यांचा प्रत्येक प्रयत्न, मग तो कलात्मक असो वा सामाजिक, एकाच ध्येयाने प्रेरित आहे: लोकांना प्रेरणा देणे, त्यांना उभारी देणे आणि त्यांना सक्षम बनवणे.