मंदाकिनी मिश्रा

धारदार युक्तिवाद, कायद्यावरील मजबूत पकड आणि न्यायासाठी असलेली अतूट जिद्द हीच छत्तीसगडमधील प्रसिद्ध फौजदारी वकील फैसल रिझवी यांची ओळख आहे. रायपूर शहरात जेव्हाही गुन्हे, न्यायालय, मानवाधिकार आणि न्यायिक सुधारणा यांसारख्या विषयांवर चर्चा होते, तेव्हा फैसल रिझवी यांचे नाव आदराने घेतले जाते.

एका सुसंस्कृत आणि सुशिक्षित कुटुंबात जन्मलेल्या फैसल रिझवी यांचा कायद्याकडे आणि सामाजिक मुद्द्यांकडे लहानपणापासूनच कल होता. कायद्याच्या शिक्षणादरम्यानच त्यांनी न्यायालयाचे कामकाज, न्यायिक प्रक्रिया आणि संविधानातील बारकावे समजून घेण्यास सुरुवात केली. १९९५ मध्ये रायपूरच्या सीएलसी कॉलेजमधून एलएल.बी. आणि नंतर एलएल.एम. पूर्ण करून, त्यांनी स्वतःला या क्षेत्रात झोकून दिले. त्यांच्या अथक परिश्रमांमुळे आज त्यांनी एक प्रसिद्ध फौजदारी वकील म्हणून आपली ओळख निर्माण केली आहे.

उलटतपासणीचे कौशल्य आणि हाय-प्रोफाइल प्रकरणे

कायद्याचे शिक्षण पूर्ण झाल्यावर, फैसल रिझवी यांनी रायपूर न्यायालयातून आपल्या वकिलीला सुरुवात केली. सुरुवातीला लहान प्रकरणे हाताळल्यानंतर, लवकरच त्यांनी कठीण फौजदारी प्रकरणेही ताकदीने लढवणारे वकील म्हणून ओळख निर्माण केली.

उलटतपासणीची (cross-examination) कला ही त्यांची सर्वात मोठी ताकद मानली जाते. कोर्टात त्यांचे प्रश्न आणि तर्क अनेकदा विरोधी पक्षाला निरुत्तर करतात. हत्या, दरोडा, आर्थिक गुन्हे, सायबर क्राईम आणि नक्षलवादाशी संबंधित प्रकरणांमध्ये त्यांनी आपल्या पक्षकारांची बाजू यशस्वीपणे मांडली आहे. त्यांची खासियत म्हणजे, ते केवळ कायद्याच्या पुस्तकांवर अवलंबून न राहता, सखोल संशोधन आणि तथ्यांच्या आधारावर केस लढतात.

त्यांनी हाताळलेल्या काही हाय-प्रोफाइल प्रकरणांमुळे ते राज्यभर चर्चेत आले:

• विनोद वर्मा सेक्स-सीडी प्रकरण: या प्रकरणात, पोलीस वेळेवर आरोपपत्र दाखल करू शकले नाहीत. याच कायदेशीर मुद्द्यावर, फैसल रिझवी यांनी ज्येष्ठ पत्रकार विनोद वर्मा यांच्या जामिनासाठी यशस्वी युक्तिवाद केला. हे प्रकरण त्यांच्या कायदेशीर रणनीतीचे उत्तम उदाहरण मानले जाते.

• छत्तीसगड कोळसा-लेव्ही घोटाळा: राज्याच्या राजकारणातील या मोठ्या घोटाळ्यात, अंमलबजावणी संचालनालयाने (ED) अनेक आयएएस अधिकाऱ्यांवर कारवाई केली होती. फैसल रिझवी यांनी सर्वोच्च न्यायालयात त्यांची बाजू मांडली आणि अंतरिम जामीन मिळवून देण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली.

न्यायालयाच्या पलीकडचे योगदान

फैसल रिझवी हे गेल्या २५ वर्षांपासून छत्तीसगड राज्य बार कौन्सिलचे सदस्य आहेत. २००२ मध्ये त्यांची पहिल्यांदा बार कौन्सिल ऑफ इंडियाचे सदस्य म्हणून निवड झाली आणि त्यानंतर त्यांनी उपाध्यक्ष आणि महासचिव यांसारखी महत्त्वाची पदेही भूषवली आहेत.

वकिलीच्या पलीकडे जाऊन, ते भावी पिढी घडवण्यासाठीही ओळखले जातात. आपल्या वडिलांच्या स्मरणार्थ, त्यांनी कायद्याच्या विद्यार्थ्यांना भारतीय दंड संहिता आणि संविधानाची १०,००० हून अधिक पुस्तके विनामूल्य वाटली आहेत. "तरुण वकिलांनी पुस्तके वाचली पाहिजेत, कारण तोच कायदेशीर ज्ञानाचा खरा पाया आहे," असे ते मानतात.

कोर्टात ते जितके गंभीर आणि शिस्तप्रिय असतात, तितकेच बाहेर ते मनमिळाऊ स्वभावासाठी ओळखले जातात. "प्रत्येक व्यक्तीला निष्पक्ष न्याय मिळवण्याचा हक्क आहे आणि आपल्या पक्षकाराच्या हक्कांचे रक्षण करणे, हेच वकिलाचे खरे कर्तव्य आहे," असे ते म्हणतात. ते अनेकदा लॉ कॉलेज आणि सेमिनारमध्ये जाऊन विद्यार्थ्यांना फौजदारी कायद्याचे बारकावे आणि व्यावहारिक अनुभव सांगतात.