मंदाकिनी मिश्रा/रायपूर

छत्तीसगडच्या बदलत्या पत्रकारितेच्या प्रवाहात, ज्यांनी या व्यवसायाची प्रतिष्ठा, सचोटी आणि जबाबदारी जपली, त्या नावांमध्ये हाजी डॉ. मोहसीन अली सुहेल यांचे नाव आदराने घेतले जाते. ते त्यांच्या निर्भय, लोकाभिमुख आणि सत्याशी बांधिलकी असलेल्या पत्रकारितेसाठी ओळखले जातात.

त्यांना आशा आहे की, पत्रकारांची तरुण पिढीही प्रामाणिकपणा आणि सखोलता टिकवून ठेवेल. "केवळ 'ब्रेकिंग न्यूज'च्या मागे धावू नका," असा सल्ला ते देतात. "समाजाच्या मुळाशी जा. पत्रकारितेचा अर्थ बदल घडवणे आहे आणि बदल तेव्हाच येतो, जेव्हा आपण सत्य दाखवतो. जर प्रामाणिकपणा आणि अचूकता असेल, तर कोणताही पत्रकार मोठ्या व्यासपीठाशिवायही प्रभाव पाडू शकतो."

बालपणीच रुजले बंडाचे बीज

७ मे १९५३ रोजी जन्मलेल्या सुहेल यांनी लहानपणापासूनच जिज्ञासा आणि सामाजिक जाणीव दाखवली. ते आठवण सांगतात की, त्यांना शाळेत असल्यापासूनच प्रत्येक गोष्टीवर प्रश्न विचारण्याची सवय होती. "गावात कोणतीही समस्या असली की, लोक गप्प का बसतात, असा प्रश्न मला पडायचा. तेव्हाच मी ठरवले होते की, मोठा झाल्यावर मी आवाज उठवेन," असे ते म्हणतात.

त्यांचा व्यावसायिक प्रवास १९७९ मध्ये एका स्थानिक वृत्तपत्रातून सुरू झाला. साधने मर्यादित होती, पण त्यांची जिद्द अफाट होती. जेव्हा त्यांची पहिली बातमी छापून आली आणि लोकांनी 'तुमच्या बातमीमुळे आमची समस्या सुटली' असे सांगितले, तो क्षण त्यांच्यासाठी खरा पुरस्कार होता.

निर्भय पत्रकारितेचा प्रवास

प्रिंट मीडियापासून सुरुवात करून, त्यांनी हळूहळू इलेक्ट्रॉनिक आणि डिजिटल पत्रकारितेतही आपला ठसा उमटवला. त्यांनी राजकारण, प्रशासन, सामाजिक विषमता, शिक्षण आणि आरोग्य यांसारख्या सामान्य माणसाच्या जीवनाशी निगडित मुद्द्यांवर सखोल वार्तांकन केले. आज, सुहेल छत्तीसगडमधून प्रकाशित होणाऱ्या 'अलमुकद्दस' या उर्दू दैनिकाचे संपादक आहेत. यापूर्वी त्यांनी 'राज एक्सप्रेस', 'नॅशनल लूक', 'दैनिक कर्णप्रिय' आणि 'रायपुर समाचार' यांसारख्या अनेक प्रतिष्ठित वृत्तपत्रांमध्ये महत्त्वाच्या पदांवर काम केले आहे.

त्यांनी केवळ देशातच नव्हे, तर लंडन, झांझिबार, शारजा, तेहरान, मक्का, मदिना, कुवेत, कराची आणि लाहोर यांसारख्या ठिकाणी आंतरराष्ट्रीय उर्दू परिषदांमध्ये भारताचे प्रतिनिधित्वही केले आहे.

मात्र, निर्भय पत्रकारितेचा हा मार्ग कधीच सोपा नव्हता. त्यांच्या बातम्या दाबण्याचे आणि त्यांना शांत करण्याचे अनेक प्रयत्न झाले. "कधीकधी असे वाटते की, सत्य बोलणे हाच सर्वात मोठा गुन्हा आहे. पण मी ठरवले आहे की, माझी लेखणी भीतीने झुकणार नाही," असे ते ठामपणे सांगतात.

लेखणीने घडवले बदल

• आरोग्य व्यवस्थेची पोलखोल: रायपूर आणि आसपासच्या जिल्ह्यांमधील आरोग्य सुविधांच्या कमतरतेवरील त्यांच्या रिपोर्टिंगमुळे, सरकारला रुग्णालयांमधील डॉक्टर आणि औषधांच्या तुटवड्याची चौकशी करावी लागली.

• शिक्षण व्यवस्थेवर प्रहार: शिक्षकांशिवाय चालणाऱ्या शाळा आणि मोडकळीस आलेल्या इमारतींवरील त्यांच्या वृत्तमालिकेनंतर, अनेक गावांमध्ये नवीन शिक्षकांची नियुक्ती झाली आणि शाळांची दुरुस्ती झाली.

• भ्रष्टाचाराचा पर्दाफाश: स्थानिक स्वराज्य संस्थांमधील भ्रष्टाचार त्यांनी पुराव्यानिशी उघड केला, ज्यामुळे काही अधिकाऱ्यांवर निलंबनाची कारवाई झाली.

"पत्रकाराचे काम सत्ताधाऱ्यांची खुशामत करणे नाही, तर जनता आणि सत्ता यांच्यात पूल बनून लोकांचा आवाज प्रशासनापर्यंत पोहोचवणे आहे," असे ते मानतात.

पुरस्कार आणि साहित्यिक योगदान

त्यांच्या कार्यासाठी त्यांना दिल्ली विद्यापीठाकडून मानद डॉक्टरेट (विद्या वाचस्पती), लंडनच्या हुसैनी इस्लामिक मिशनकडून 'निसारे अदब', पद्मश्री डॉ. सरदार अंजुम यांच्याकडून 'मोहसिने अदब', आणि छत्तीसगड अल्पसंख्याक आयोगाकडून 'सद्भावना सन्मान' यांसारख्या अनेक पुरस्कारांनी गौरवण्यात आले आहे.

एक लेखक म्हणून, त्यांनी 'अंधेर उजाले', 'एहसासे वतन' आणि 'फिक्रे मोहसिन' यांसारखी अनेक पुस्तके प्रकाशित केली आहेत. याशिवाय, त्यांनी छत्तीसगड उर्दू अकादमी, मदरसा बोर्ड आणि राज्य हज समितीचे सदस्य म्हणूनही काम केले आहे. ते 'छत्तीसगड गुलिस्तान अदब' या प्रमुख उर्दू साहित्यिक संस्थेचे संस्थापक अध्यक्ष आहेत आणि त्यांनी अनेक महत्त्वाच्या साहित्यिक कामांचे संपादन व प्रकाशनही केले आहे.

पत्रकारिता, लेखन, सामाजिक कार्य आणि मार्गदर्शनाच्या माध्यमातून, मोहसीन अली सुहेल यांनी सचोटी, सामाजिक बांधिलकी आणि साहित्यिक खोली यांचा एक दुर्मिळ आदर्श समाजासमोर ठेवला आहे.