केरळमधील तिरुवनंतपुरम येथे एका मुस्लिम कुटुंबात जन्मलेल्या मुमताज अली यांना त्यांचे अनुयायी 'श्री एम' या नावाने ओळखतात. आज ते विविध धर्मीय  आणि राष्ट्रीयत्वाच्या लाखो अनुयायांना मार्गदर्शन करत आहेत. त्यामुळे ते २० व्या शतकातील महत्त्वाच्या आध्यात्मिक गुरूंपैकी एक बनले आहेत.

मुमताज अली वाढत्या वयात जिज्ञासू होते आणि त्यांनी अस्तित्वाच्या आणि वास्तवाच्या विविध सिद्धांतांचा अभ्यास केला... मग ते हिंदू असो, ग्रीक असो किंवा ख्रिश्चन... किशोरवयात असताना, स्वतःबद्दल आणि पृथ्वीवरील आपल्या अस्तित्वाविषयी अधिक जाणून घेण्यासाठी मदत करू शकेल अशा व्यक्तीच्या शोधात त्यांनी घर सोडले.

त्यांचे 'ॲप्रेंटिस्ड टू अ हिमालयन मास्टर' हे पुस्तक त्यांच्या हिमालयातील प्रवासाची आणि बद्रीनाथमधील एक गूढवादी योगी महेश्वरनाथ बाबा यांच्या भेटीची कहाणी सांगते. हेच साधू त्यांना केरळमधील त्यांच्या घराच्या अंगणात भेटले होते, जेव्हा ते अवघ्या आठ वर्षांचे होते. त्यांच्या आत्मचरित्रात या घटनेचे वर्णन आहे की, कसे हे बाबा अचानक त्यांच्या अंगणातील फणसाच्या झाडाखाली प्रकट झाले, त्यांना नंतर भेटण्याचे गूढ संकेत दिले आणि तितक्याच अनाकलनीयपणे नाहीसे झाले.

बद्रीनाथ येथे, श्री एम यांनी बाबाजींना शिष्य म्हणून स्वतःला समर्पित केले आणि त्यांच्यासोबत तीन वर्षे हिमालयात प्रवास करत राहिले, आणि त्यांच्याकडून परमसत्याविषयी जे काही जाणून घ्यायचे होते ते सर्व शिकले. त्यांना अशा गोष्टी आठवत असत ज्या त्यांनी प्रत्यक्षात कधीच वाचल्या नव्हत्या आणि ते आपल्या या अनुभवांना त्यांच्या मागील जन्मांशी जोडतात.

श्री एम लोकांना त्यांच्या आध्यात्मिक प्रवासात मदत करण्यासाठी विविध धर्मांतील लोकांना क्रिया योग आणि इतर ध्यान प्रकारांमध्ये दीक्षा देत आहेत. ते लोकांना त्यांच्या श्रद्धेचे पालन सुरू ठेवण्यास सांगतात आणि म्हणतात की, प्रत्येक धर्म ज्या सत्यापर्यंत पोहोचण्याचा प्रयत्न करत आहे, ते एकच आहे.

जेव्हा ते आंध्र प्रदेशातील मदनापल्ले येथील त्यांच्या आश्रमात नसतात, तेव्हा ते जगाच्या विविध भागांत प्रवास करून उपनिषदे, भागवत, गीता आणि इतर प्राचीन पवित्र ग्रंथांवर प्रवचन देतात. ते मदनापल्ले येथे आदिवासी मुलांसाठी एक विनामूल्य शाळाही चालवतात.

आपल्या नावाचा अर्थ स्पष्ट करताना, श्री एम सांगतात की 'एम' म्हणजे 'मानव' आणि ते फक्त तेच आहेत. 'एम' हे त्यांचे खरे नाव 'मुमताज अली' आणि 'मधु' या नावाचेही प्रतीक आहे, ज्या नावाने त्यांचे गुरू त्यांना हाक मारत. परमहंस योगानंद यांच्या पुस्तकात उल्लेख असलेल्या महावतार बाबा यांच्या मार्गदर्शनाखाली हिमालयात कठोर तपश्चर्या करणाऱ्या 'मधु' नावाच्या तरुण ब्राह्मण योगी म्हणून ते स्वतःला आठवतात.

भारत सरकारने 'पद्मभूषण' पुरस्काराने सन्मानित केलेल्या श्री एम यांनी २०१४ मध्ये कन्याकुमारीपासून श्रीनगरपर्यंत देशभरात 'वॉक ऑफ होप' पदयात्रा काढली होती. या यात्रेदरम्यान वाटेतील लहान गावांमध्ये थांबून, ते गावकऱ्यांशी संवाद साधत आणि त्यांना गीतेचा मुख्य संदेश थोडक्यात सांगत - "प्रत्येक आत्म्यात परमात्म्याचा वास असतो."

आपल्या गुरूविषयी बोलताना श्री एम म्हणतात, "तुम्ही त्यांना कदाचित ओळखणार नाही, पण ते तुम्हाला शांतपणे मार्गदर्शन करतात. खरा गुरू स्वतः परमेश्वर आहे, जो भक्ताला मार्गदर्शन करण्यासाठी विविध रूपे धारण करतो..." ते लोकांना एक व्यक्ती म्हणून त्यांना जास्त महत्त्व देण्यापासून परावृत्त करतात आणि त्यांनी जे शिकवले आहे त्याचा सराव करण्याचा सल्ला देतात.

आता ७५ वर्षांचे असलेले श्री एम, जगभर प्रवास करून मानवी बंधुभाव आणि विश्वाच्या आध्यात्मिक एकतेचा संदेश देत आहेत. प्रत्येक प्रसंगी ते एक मंत्र पुनरुच्चारित करतात: 'एकं सत् विप्रा बहुधा वदन्ति', ज्याचा अर्थ आहे 'सत्य एकच आहे, विद्वान त्याचे वर्णन विविध प्रकारे करतात'. त्यांचे शांतता आणि सांप्रदायिक सलोख्याचे संदेश सर्व धर्मांच्या लोकांना भावले आहेत. हिंदू आणि मुस्लिम या दोन धर्मांचे मूर्तिमंत रूप असलेले ते, अगणित अनुयायांसह, विश्वातील आध्यात्मिक एकतेचे प्रतीक बनले आहेत.