कुतुब अहमद
हफिझूर रहमान यांनी आपले संपूर्ण आयुष्य 'लक्ष्मीगाछा जनकल्याण संघ' या आपल्या सामाजिक संस्थेमार्फत उपेक्षित घटकांतील मुलींना सक्षम करण्यासाठी वेचले आहे. आपल्या मूळ गावी लक्ष्मीगाछामध्ये ते 'हफिझूर साहेब' या नावानेच ओळखले जातात आणि आज ते दृढनिश्चय आणि तळागाळातील सेवेचे प्रतीक बनले आहेत.
वयाच्या ८० व्या वर्षीही ते साधे जीवन जगतात आणि ज्या लोकांची ते सेवा करतात, त्यांच्यातच राहणे पसंत करतात. त्यांची नम्रता, चिकाटी आणि अदम्य उत्साहाने त्यांनी सर्वांची मने जिंकली आहेत.
एके दिवशी सकाळी लक्ष्मीगाछा बस स्टँडवर त्यांची भेट झाली, तेव्हा ते आपल्या नातवाचा हात धरून उभे होते. चेहऱ्यावर स्मितहास्य ठेवत त्यांनी मला त्यांच्या घरी नेले. रस्त्याच्या कडेला लहान झोपड्या आणि पक्की घरे होती. हा भाग प्रामुख्याने मुस्लिमबहुल असला तरी, काही हिंदू कुटुंबेही येथे शांततेत राहतात, जे ग्रामीण बंगालच्या सांप्रदायिक सलोख्याच्या भावनेचे दर्शन घडवते.
आपल्या साध्या घरात बसून, हफिझूर रहमान यांनी आपला प्रवास उलगडला. 'लक्ष्मीगाछा जनकल्याण संघ' स्थापन करणे सोपे नव्हते - त्यांनी भूक सहन केली, मूठभर भात खाऊन सियालदह स्टेशनवर झोप काढली आणि अनेकदा नकाराचा सामना केला.
तरीही, वंचित मुस्लिम मुलींना, विशेषतः विधवा, घटस्फोटित आणि परित्यक्ता महिलांना सक्षम करण्याचे त्यांचे ध्येय कधीही डगमगले नाही. एका क्षणी, मुलींना शिलाईचे काम शिकता यावे आणि त्या स्वतंत्र व्हाव्यात, यासाठी त्यांनी शिलाई मशीन विकत घेण्यासाठी आपली शेतजमीनही विकली.
अनेक वर्षे, हफिझूर रहमान प्रसिद्ध उद्योगपती आणि दानशूर व्यक्ती मोस्ताक होसेन यांना त्यांच्या पार्क स्ट्रीट येथील कार्यालयात भेटण्याचा प्रयत्न करत होते. सुमारे आठ वर्षांच्या अथक प्रयत्नांनंतर, अखेरीस ते यशस्वी झाले. होसेन यांनी केवळ 'लक्ष्मीगाछा जनकल्याण संघा'साठी प्रशिक्षण केंद्र बांधण्यासाठी १५ लाख रुपयांची देणगीच दिली नाही, तर शिलाई मशीन आणि इतर उपक्रमांसाठीही निधी दिला आणि भविष्यातही मदतीचे आश्वासन दिले.
१९९५ मध्ये, हफिझूर रहमान यांनी सुरबुद्दीन बिस्वास यांच्यासह आपल्या सहा जवळच्या सहकाऱ्यांसोबत औपचारिकपणे संघाची स्थापना केली. त्यांनी चाप्रा येथील एका भाड्याच्या खोलीत शिलाईचे वर्ग सुरू केले. निधीचा कोणताही स्थिर स्रोत नसल्याने, हफिझूर खर्च भागवण्यासाठी आपल्या शेतातील तांदूळ विकत असत, कधीकधी प्रशिक्षणार्थींना खिशातून पैसेही देत. नंतर, मुलींनी बनवलेल्या उत्पादनांच्या विक्रीतून या प्रयत्नांना आधार मिळू लागला.
१९९५ पासून ते २०२० च्या कोविड-१९ लॉकडाउनपर्यंत, येथे सुमारे २,००० मुलींना प्रशिक्षण देण्यात आले - त्यापैकी बहुतेक आज आत्मनिर्भर आहेत, आपल्या कुटुंबाला आधार देत आहेत आणि स्वतंत्र जीवन जगत आहेत. संस्थेने ६० गरीब मुलींना शिलाई मशीनचे वाटपही केले, ज्यात मुस्लिम आणि हिंदू दोन्ही लाभार्थींचा समावेश होता.
.webp)
होसेन यांच्या पाठिंब्याने, संघाने अखेरीस हिरवळ आणि तलावांनी वेढलेल्या एका सुंदर जागेवर स्वतःचे प्रशिक्षण केंद्र उभारले, जे शांतिनिकेतनची आठवण करून देते. महामारीच्या काळात दीर्घकाळ थांबल्यानंतर, २०२४ मध्ये कामकाज पुन्हा सुरू झाले. आज, या केंद्रात ४० शिलाई मशीन्स आहेत आणि अजमा खातून, नसरीन खातून बिस्वास, सेरेना बीबी, शम्पा मोंडल, परमिता कर्मकार आणि इतर अनेक मुलींच्या नवीन बॅचचे प्रशिक्षण सुरू झाले आहे. यातील काही विद्यार्थिनी स्वतःच्या शिक्षणाचा खर्च उचलत आहेत, तर काही कौटुंबिक जबाबदाऱ्या सांभाळत आहेत - पण सर्वांचे ध्येय एकच आहे, आत्मनिर्भर बनणे.
या मुलींना मार्गदर्शन करण्यासाठी, हफिझूर यांनी ३० वर्षांचा अनुभव असलेले अच्युंत्य खान (विशूबाबू) यांना प्रशिक्षक म्हणून नेमले. त्यांच्या कौशल्यामुळे मुली केवळ शिलाईच शिकत नाहीत, तर दीर्घकालीन यशासाठी आवश्यक असलेली शिस्त आणि व्यावसायिकताही शिकतात.
संघाचे कार्य केवळ व्यावसायिक प्रशिक्षणापुरते मर्यादित नाही. दर महिन्याच्या शेवटच्या रविवारी, आरोग्य तपासणी, डोळे तपासणी आणि मोफत औषध वाटपासाठी डॉक्टरांना आमंत्रित केले जाते. हफिझूर यांचे स्थानिक तरुणांसाठी रोजगाराचे पर्याय निर्माण करण्याचेही स्वप्न आहे, जेणेकरून त्यांना कामासाठी स्थलांतर करावे लागणार नाही.
त्यांच्या कुटुंबाला एकेकाळी त्यांच्या त्यागाची चिंता वाटत असे - जमीन विकणे, वैयक्तिक सुखांकडे दुर्लक्ष करणे, प्रत्येक साधन समाजसेवेसाठी समर्पित करणे. पण हफिझूर आपल्या ध्येयावर ठाम राहिले. भूक आणि निराशेच्या क्षणी, त्यांनी पैगंबर मुहम्मद (स.) यांच्या जीवनातून प्रेरणा घेतली.
गेल्या काही वर्षांत, त्यांनी अनेक प्रसिद्ध व्यक्तिमत्त्वांशी संवाद साधला आहे. निधीची कमतरता हे आव्हान असले तरी, हफिझूर यांना मोस्ताक होसेन यांच्यासारख्या देणगीदारांकडून आशा आहे आणि गरज पडल्यास ते सार्वजनिक मदतीसाठीही तयार आहेत.
कुराण (सूरह अल-काहफ, आयत १०६ आणि सूरह लुकमान, आयत २७) आणि सुन्नाह यांच्या मार्गदर्शनाखाली, हफिझूर रहमान प्रकाशाच्या मार्गावर एक अथक प्रवासी म्हणून आपला प्रवास सुरू ठेवत आहेत. त्यांचे जीवन हे अतूट श्रद्धा, त्याग आणि सेवेतून काय साध्य करता येते, याचे उत्तम उदाहरण आहे - केवळ व्यक्तींसाठीच नव्हे, तर संपूर्ण समाजासाठी.
.jpg "मणिपूरमधील बंदचे एक दृश्य")
