आसामच्या मकुम कोळसा खाणीत शास्त्रज्ञांना प्राचीन पानांचे जीवाश्म सापडले आहे. या शोधामुळे भारताच्या जैवविविधतेचा इतिहास नव्याने मांडण्यास मदत मिळेल.
लखनौच्या बिर्बल साहनी पुराविज्ञान संस्थेतील संशोधकांनी ही पाने गोळा केली. त्यांनी पानांचे आकार आणि रचना तपासली. वनस्पती संग्रहाशी तुलना करून त्यांनी या पानांना नोथोपेजिया या वनस्पतीशी जोडलं. ही वनस्पती आज पश्चिम घाटात आढळते, जी युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळांचा भाग आहे.
ही पाने २ कोटी ४० ते २ कोटी ३० लाख वर्षांपूर्वीच्या ऑलिगोसीन कालखंडातील आहेत. नोथोपेजियाचे हे जगातील सर्वात जुने जीवाश्म आहेत. आश्चर्याची बाब म्हणजे, ही वनस्पती आता आसाममध्ये नाही.
संशोधकांनी या वनस्पतीचा प्रवास शोधला. ऑलिगोसीन काळात आसामचं हवामान उष्ण आणि दमट होतं. पश्चिम घाटासारखं ते वनस्पतींसाठी योग्य होतं. शास्त्रज्ञांनी हवामान विश्लेषण तंत्र वापरून हा अंदाज लावला.
लाखो वर्षांत हिमालयाचं उभारण झालं. यामुळे आसामचं हवामान थंड झालं. नोथोपेजियासारख्या उष्णकटिबंधीय वनस्पती तिथे टिकल्या नाहीत. पण पश्चिम घाटाच्या स्थिर हवामानात त्या वाचल्या.
हा शोध पुरावनस्पतीशास्त्र आणि हवामान मॉडेलिंगच्या अभ्यासातून उघड झाला. यातून पर्यावरण बदलांचा वनस्पतींवर कसा परिणाम होतो, हे दिसतं. हवामान बदलामुळे वनस्पतींचं स्थलांतर आणि लोप ही प्राचीन घटना आहे. पण आजचे बदल मानवी कृतींमुळे वेगाने होताहेत. या शोधातून आधुनिक वनस्पतींच्या भविष्याचा अंदाज घेता येतो.
पश्चिम घाटासारखी जैवविविधतेची केंद्रं वाचवणं गरजेचं आहे, हे या शोधाने दाखवलं. संशोधक डॉ. हर्षिता भाटिया म्हणाल्या, “हा महत्त्वाचा शोध भूतकाळ समजण्यास आणि भविष्य वाचवण्यास मदत करेल.”
'आवाज मराठी'वर प्रसिद्ध होणारे लेखन, व्हिडिओज आणि उपक्रम यांविषयीचे अपडेट्स मिळवण्यासाठी या लिंक्सवर क्लिक करा -
Awaz Marathi WhatsApp Group
Awaz Marathi Facebook Page
Awaz Marathi Twitter
