भारताचे माजी राष्ट्रपती आणि महान वैज्ञानिक डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम यांच्या दूरदृष्टीला सलाम करत, अल्पसंख्याक समुदायातील युवा उद्योजकांना 'डॉ. कलाम स्टार्टअप युवा पुरस्कार' (Dr. Kalam Startup Youth Award) प्रदान केला जाणार आहे. डॉ. कलाम आंतरराष्ट्रीय फाउंडेशन (DKIF) आणि डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम सेंटर फॉर इनोव्हेशन अँड एंटरप्रेन्योरशिप यांच्या संयुक्त विद्यमाने हा पुरस्कार सुरू करण्यात आला आहे. अल्पसंख्याक तरुणांमध्ये नवकल्पना आणि उद्योजकतेला प्रोत्साहन देणे हा या पुरस्काराचा मुख्य उद्देश आहे.

पुरस्काराचे उद्दिष्ट आणि पात्रता

या पुरस्कारासाठी १८ ते ३५ वयोगटातील अल्पसंख्याक तरुण अर्ज करू शकतात. सामाजिक नवकल्पना (social innovation) आणि शाश्वत विकास (sustainable development) या क्षेत्रातील त्यांच्या कल्पना आणि प्रकल्पांना यात विशेष प्राधान्य दिले जाईल. 'डॉ. कलाम स्टार्टअप युवा पुरस्कार' हा केवळ आर्थिक मदतीपुरता मर्यादित नाही, तर विजेत्यांना योग्य मार्गदर्शन (mentorship) आणि व्यवसाय वाढवण्यासाठी आवश्यक पाठिंबा (incubation support) देखील मिळेल. यामुळे त्यांच्या कल्पनांना प्रत्यक्षात आणण्यास आणि त्यांना यशस्वी उद्योजक बनण्यास मदत होईल.

पुरस्काराचे स्वरूप

या पुरस्कारात एकूण पाच विजेते निवडले जातील. प्रथम क्रमांकाच्या विजेत्याला १ लाख रुपये रोख रक्कम आणि मार्गदर्शन मिळेल. इतर चार विजेत्यांना प्रत्येकी ५० हजार रुपये रोख रक्कम आणि मार्गदर्शन व व्यवसाय वाढवण्यासाठी पाठिंबा दिला जाईल. या पुरस्कारासाठी अर्ज करण्याची अंतिम तारीख १५ ऑगस्ट २०२५ आहे. इच्छुक तरुण डॉ. कलाम आंतरराष्ट्रीय फाउंडेशनच्या वेबसाइटवर ऑनलाइन अर्ज करू शकतात.

निवड प्रक्रिया

विजेत्यांची निवड कठोर आणि अनेक टप्प्यांमध्ये केली जाईल. यात ऑनलाइन अर्ज, कल्पना सादरीकरण (idea pitching), प्रोटोटाइप सादरीकरण (prototype presentation) आणि अंतिम मुलाखत यांचा समावेश असेल. ही प्रक्रिया पारदर्शक आणि गुणवत्तेवर आधारित असेल, जेणेकरून खऱ्या अर्थाने प्रतिभावान तरुणांना संधी मिळेल.

डॉ. कलाम यांची दूरदृष्टी

डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम यांचे स्वप्न एक 'विकसित भारत' (Viksit Bharat) निर्माण करण्याचे होते. हे स्वप्न साकार करण्यासाठी त्यांनी तरुणाईच्या सक्षमीकरणावर, नवकल्पनांवर आणि आत्मनिर्भरतेवर नेहमीच भर दिला. 'डॉ. कलाम स्टार्टअप युवा पुरस्कार' हा त्यांच्या याच दूरदृष्टीचा एक भाग आहे. हा पुरस्कार अल्पसंख्याक तरुणांना केवळ आर्थिक मदत देत नाही, तर त्यांना स्वतःच्या पायावर उभे राहण्याची आणि देशाला आर्थिक विकासात योगदान देण्याची संधी देतो.

आर्थिक विकासातील योगदान आणि सहयोग

ही योजना 'डिजिटल दरी' कमी करण्यास, रोजगार निर्मिती करण्यास आणि भारताच्या आर्थिक वाढीस हातभार लावण्यास मदत करेल, अशी अपेक्षा आहे. या उपक्रमाला सरकार, उद्योग आणि शिक्षण क्षेत्रातील प्रमुख संस्थांकडून सहकार्य मिळेल. डॉ. कलाम आंतरराष्ट्रीय फाउंडेशनने यापूर्वीही अनेक महत्त्वाचे उपक्रम राबवले आहेत. यात 'ए.पी.जे. अब्दुल कलाम आंतरराष्ट्रीय नवोपक्रम परिषद' (APJ Abdul Kalam International Innovation Conclave), 'कलाम वर्ल्ड रेकॉर्ड्स' (Kalam World Records), आणि 'कलाम सॅटेलाइट प्रोजेक्ट' (Kalam Satellite Project) यांचा समावेश आहे.

डॉ. कलाम आंतरराष्ट्रीय फाउंडेशनचे अध्यक्ष ए.पी.जे.एम.जे. शेख सलीम यांनी सांगितले, "हा पुरस्कार अल्पसंख्याक तरुणांना त्यांच्या कल्पनांना प्रत्यक्षात आणण्यासाठी एक व्यासपीठ देईल. यामुळे ते केवळ स्वतःसाठीच नव्हे, तर समाजासाठी आणि देशासाठीही सकारात्मक बदल घडवू शकतील." माजी आयएएस (IAS) अधिकारी आणि 'डीकेआयएफ'चे (DKIF) सल्लागार आर.पी. सिंह यांनी सांगितले, "डॉ. कलाम यांनी नेहमीच नवोपक्रमाला प्रोत्साहन दिले. हा पुरस्कार त्यांच्या याच विचारांना पुढे घेऊन जाईल."

या पुरस्कारामुळे अल्पसंख्याक तरुणांना उद्योजकतेच्या क्षेत्रात येण्यासाठी आणि 'आत्मनिर्भर भारता'च्या निर्मितीमध्ये सक्रिय योगदान देण्यासाठी प्रेरणा मिळेल, अशी आशा आहे.