पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी ६ आणि ७ जुलै २०२५ रोजी रिओ डी जनेरियो, ब्राझील येथे झालेल्या १७ व्या 'BRICS' (ब्राझील, रशिया, भारत, चीन, दक्षिण आफ्रिका) शिखर परिषदेत भाग घेतला. जागतिक प्रशासनात सुधारणा, 'ग्लोबल साउथ'चा आवाज वाढवणे, शांतता आणि सुरक्षा, बहुपक्षीयता बळकट करणे, विकास संबंधी मुद्दे आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) यासह 'BRICS' अजेंड्यावरील विविध विषयांवर नेत्यांनी फलदायी चर्चा केली. पंतप्रधानांनी ब्राझीलच्या राष्ट्राध्यक्षांचे उबदार आदरातिथ्य आणि परिषदेचे यशस्वी आयोजन केल्याबद्दल आभार मानले.
जागतिक प्रशासन आणि शांततेवर मोदींचे विचार
पंतप्रधानांनी "जागतिक प्रशासनात सुधारणा आणि शांतता व सुरक्षा" या उद्घाटन सत्राला संबोधित केले. नंतर त्यांनी "बहुपक्षीयता, आर्थिक-वित्तीय व्यवहार आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता बळकट करणे" या सत्रालाही संबोधित केले. या सत्रात 'BRICS' भागीदार आणि आमंत्रित देशांनी भाग घेतला.
जागतिक प्रशासन आणि शांतता व सुरक्षा सत्राला संबोधित करताना, पंतप्रधानांनी 'ग्लोबल साउथ'चा आवाज वाढवण्याची भारताची वचनबद्धता पुन्हा सांगितली. शाश्वत विकासासाठी विकसनशील देशांना हवामान वित्त आणि तंत्रज्ञानात अधिक पाठिंब्याची गरज आहे, असे त्यांनी नमूद केले. २० व्या शतकातील जागतिक संस्था २१ व्या शतकातील आव्हानांना सामोरे जाण्यास असमर्थ आहेत, असे सांगत त्यांनी या संस्थांमध्ये सुधारणा करण्याची गरज अधोरेखित केली.
बहुध्रुवीय आणि सर्वसमावेशक जागतिक व्यवस्थेची मागणी करत पंतप्रधानांनी सांगितले की, संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद, IMF, जागतिक बँक आणि WTO सारख्या जागतिक प्रशासकीय संस्थांमध्ये समकालीन वास्तविकता दर्शवण्यासाठी त्वरित सुधारणा आवश्यक आहेत. संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदेच्या सुधारणेची निकड अधोरेखित केल्याबद्दल आणि शिखर परिषदेच्या घोषणेत या मुद्द्यावर कठोर भाषा वापरल्याबद्दल त्यांनी नेत्यांचे आभार मानले.
दहशतवाद आणि आंतरराष्ट्रीय सहकार्य
शांतता आणि सुरक्षेच्या मुद्द्यावर, पंतप्रधानांनी दहशतवाद हा मानवतेसमोरील गंभीर धोका असल्याचे सांगितले. या संदर्भात, त्यांनी नमूद केले की एप्रिल २०२५ मध्ये झालेला पहलगाम दहशतवादी हल्ला केवळ भारतावरील हल्ला नव्हता, तर संपूर्ण मानवतेवरील हल्ला होता. दहशतवादाविरुद्ध कठोर जागतिक कारवाईची मागणी करत पंतप्रधानांनी सांगितले की, दहशतवाद्यांना निधी पुरवणाऱ्या, प्रोत्साहन देणाऱ्या किंवा सुरक्षित आश्रय देणाऱ्यांवर कठोरतम कारवाई केली पाहिजे. दहशतवादाशी व्यवहार करताना दुहेरी मापदंड नसावेत यावर त्यांनी जोर दिला. पहलगाम दहशतवादी हल्ल्याचा तीव्र शब्दांत निषेध केल्याबद्दल त्यांनी 'BRICS' नेत्यांचे आभार मानले. दहशतवादाविरुद्ध जागतिक लढा मजबूत करण्यासाठी 'BRICS' देशांना आवाहन करत त्यांनी या संकटाशी व्यवहार करताना शून्य सहनशीलता (zero tolerance) असावी यावर जोर दिला.
या विषयावर अधिक स्पष्टीकरण देताना पंतप्रधानांनी नमूद केले की, पश्चिम आशियापासून युरोपपर्यंतचे संघर्ष ही गहन चिंतेची बाब आहे. असे संघर्ष सोडवण्यासाठी भारताने नेहमीच संवाद आणि मुत्सद्देगिरीचे आवाहन केले आहे आणि अशा प्रयत्नांना हातभार लावण्यासाठी भारत तयार आहे, असेही त्यांनी सांगितले.
बहुपक्षीयता आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता
"बहुपक्षीयता बळकट करणे, आर्थिक-वित्तीय व्यवहार आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता" या सत्राला संबोधित करताना, पंतप्रधानांनी विविधता आणि बहुध्रुवीयता ही 'BRICS' ची मौल्यवान शक्ती असल्याचे व्यक्त केले. 17जगाची व्यवस्था दबावाखाली असताना आणि जागतिक समुदाय अनिश्चितता व आव्हानांना सामोरे जात असताना, 'BRICS' ची प्रासंगिकता स्पष्ट आहे, असे त्यांनी सांगितले. 18'BRICS' बहुध्रुवीय जग घडवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावू शकते, असेही त्यांनी सांगितले.
या संदर्भात, त्यांनी चार सूचना दिल्या: एक, 'BRICS' न्यू डेव्हलपमेंट बँकेने प्रकल्पांना निधी देताना मागणी-आधारित तत्त्वाचे आणि दीर्घकालीन शाश्वततेचे पालन केले पाहिजे; दोन, गटाने विज्ञान आणि संशोधन संग्रह स्थापित करण्याचा विचार करावा, ज्यामुळे 'ग्लोबल साउथ' देशांना फायदा होईल; तीन, महत्त्वपूर्ण खनिजांची पुरवठा साखळी सुरक्षित आणि लवचिक बनवण्यावर लक्ष केंद्रित केले पाहिजे; आणि चार, गटाने जबाबदार AI साठी काम केले पाहिजे - AI प्रशासनाच्या चिंतांवर लक्ष देताना, या क्षेत्रात नवकल्पनांना प्रोत्साहन देण्यालाही समान महत्त्व दिले पाहिजे.
.jpg "डॉ. फरहा शेख")
