अमेरिकेच्या ट्रम्प प्रशासनाने इराणमधून येणाऱ्या पेट्रोकेमिकल उत्पादनांची 'महत्त्वाची' खरेदी-विक्री केल्याबद्दल सहा भारतीय कंपन्यांवर निर्बंध लादले आहेत. इराण आपला अस्थिर करणारा कारवायांना निधी पुरवण्यासाठी मध्यपूर्वेत संघर्ष वाढवत आहे, असे अमेरिकेच्या परराष्ट्र विभागाने म्हटले आहे. इराणच्या पेट्रोलियम, पेट्रोलियम उत्पादने किंवा पेट्रोकेमिकलच्या व्यापारात गुंतलेल्या २० जागतिक घटकांवर निर्बंध लादण्याची घोषणा बुधवारी (३० जुलै) करताना ही माहिती देण्यात आली.
परराष्ट्र विभागाने सांगितले की, भारत, संयुक्त अरब अमिराती (UAE), तुर्कीये (Trkiye) आणि इंडोनेशियातील अनेक कंपन्यांवर इराणमधील पेट्रोकेमिकल उत्पादनांची मोठी विक्री आणि खरेदी केल्याबद्दल निर्बंध लादले जात आहेत. "अध्यक्ष ट्रम्प यांनी म्हटल्याप्रमाणे, जो कोणताही देश किंवा व्यक्ती इराणचे तेल किंवा पेट्रोकेमिकल्स खरेदी करणे निवडेल, तो अमेरिकेच्या निर्बंधांच्या धोक्यात येईल आणि त्याला अमेरिकेसोबत व्यवसाय करण्याची परवानगी दिली जाणार नाही," असे निवेदनात म्हटले आहे.
इराणच्या पेट्रोकेमिकल व्यापाराला लक्ष्य करत, अमेरिकेने अनेक अधिकारक्षेत्रांतील १३ कंपन्यांवर निर्बंध लादले आहेत. या कंपन्या इराणमधील पेट्रोकेमिकल्सच्या वाहतुकीत, विक्रीत आणि खरेदीत गुंतल्या होत्या.
निर्बंध लादलेल्या भारतीय कंपन्या:
निर्बंध लादलेल्या भारतीय कंपन्यांमध्ये खालील कंपन्यांचा समावेश आहे:
कंचन पॉलिमर्स: या कंपनीने फेब्रुवारी ते जुलै २०२४ दरम्यान युएई-आधारित टॅनिस ट्रेडिंगमधून १.३ दशलक्ष डॉलरहून अधिक किमतीची इराणमधील पेट्रोकेमिकल उत्पादने, ज्यात पॉलिथिलीनचा समावेश आहे, आयात केली आणि खरेदी केली. अल्केमिकल सोल्युशन्स: ही पेट्रोकेमिकल ट्रेडिंग कंपनी आहे, जिने जानेवारी ते डिसेंबर २०२४ दरम्यान अनेक कंपन्यांकडून ८४ दशलक्ष डॉलरहून अधिक किमतीची इराणमधील पेट्रोकेमिकल उत्पादने आयात केली आणि खरेदी केली.
रमनिकलाल एस. गोसालिया अँड कंपनी: या कंपनीने जानेवारी २०२४ ते जानेवारी २०२५ दरम्यान अनेक कंपन्यांकडून २२ दशलक्ष डॉलरहून अधिक किमतीची इराणमधील पेट्रोकेमिकल उत्पादने, ज्यात मिथेनॉल आणि टोल्युएनचा समावेश आहे, आयात केली आणि खरेदी केली.
ज्यूपिटर डाय केम प्रायव्हेट लिमिटेड: ही कंपनी देखील निर्बंधांच्या यादीत आहे. त्यांनी जानेवारी २०२४ ते जानेवारी २०२५ दरम्यान अनेक कंपन्यांकडून ४९ दशलक्ष डॉलरहून अधिक किमतीची इराणमधील पेट्रोकेमिकल उत्पादने, ज्यात टोल्युएनचा समावेश आहे, आयात केली आणि खरेदी केली.
निर्बंध लादलेल्या इतर दोन भारतीय कंपन्या ग्लोबल इंडस्ट्रियल केमिकल्स लिमिटेड आणि परसिस्टंट पेट्रोकेम प्रायव्हेट लिमिटेड आहेत. या कंपन्यांनी प्रामुख्याने गेल्या एका वर्षात अनेक कंपन्यांसोबत अनुक्रमे ५१ दशलक्ष डॉलर आणि १४ दशलक्ष डॉलरपेक्षा जास्त व्यवसाय केला आहे.
इराणमधून पेट्रोकेमिकल उत्पादनांची खरेदी, अधिग्रहण, विक्री, वाहतूक किंवा विपणनासाठी महत्त्वपूर्ण व्यवहारामध्ये जाणूनबुजून सहभाग घेतल्याबद्दल या कंपन्यांवर निर्बंध लादले जात आहेत.
निर्बंधांचे परिणाम आणि अमेरिकेची भूमिका:
या निर्बंध-संबंधित कारवाईमुळे, निर्बंध लादलेल्या व्यक्तींची अमेरिकेतील किंवा अमेरिकन व्यक्तींच्या ताब्यात असलेली सर्व मालमत्ता आणि मालमत्तेतील हितसंबंध रोखले जातात आणि त्यांची माहिती ट्रेझरी विभागाच्या ऑफिस ऑफ फॉरेन असेट्स कंट्रोलला (OFAC) देणे बंधनकारक आहे.
जोपर्यंत इराण प्रादेशिक शांतता आणि स्थिरता वाढवणारा करार स्वीकारत नाही आणि अण्वस्त्रांची सर्व आकांक्षा सोडून देत नाही, तोपर्यंत अमेरिका इराणच्या राजवटीवर जास्तीत जास्त दबाव कायम ठेवेल. "आजच्या कारवाईने इराणच्या अवैध तेल आणि पेट्रोकेमिकल व्यापाराला सक्षम करणाऱ्यांना लक्ष्य करण्याची आणि राजवटीच्या अस्थिर करणाऱ्या कारवायांना निधी देण्याची साधने बंद करण्याची आपली कटिबद्धता अधोरेखित केली आहे," असे परराष्ट्र विभागाने म्हटले आहे.
दरम्यान, अमेरिकेच्या ट्रेझरी विभागाने ५० हून अधिक व्यक्ती आणि संस्थांवर निर्बंध लादले आहेत. त्यांनी इराणचे सर्वोच्च नेते अयातुल्ला अली खामेनी यांचे प्रमुख राजकीय सल्लागार मोहम्मद हुसेन शमखानी यांच्या नियंत्रणाखालील विशाल शिपिंग साम्राज्याचा भाग असलेल्या ५० हून अधिक जहाजांनाही ओळखले आहे. ट्रेझरी विभागाने याला २०१८ नंतरची इराण-संबंधित सर्वात मोठी कारवाई असे म्हटले आहे.
ट्रेझरी विभागाच्या निवेदनात युएई-आधारित भारतीय नागरिक पंकज नागजीभाई पटेल यांचेही नाव नमूद केले आहे. त्यांनी हुसेनच्या नेटवर्कमधील टियोडोर शिपिंगसह अनेक शिपिंग कंपन्यांमध्ये कार्यकारी म्हणून काम केले आहे आणि ते निर्बंधांच्या यादीत समाविष्ट आहेत. टियोडोर शिपिंग ही युएई-आधारित जहाज व्यवस्थापन फर्म आहे, ज्याला इराणचे पेट्रोलियम आणि पेट्रोलियम उत्पादने वाहून नेणाऱ्या जहाजांच्या व्यवस्थापनासाठी हुसेनच्या नेटवर्ककडून लाखो डॉलर मिळाले आहेत, असे विभागाने सांगितले.
भारतीय नागरिक जेकब कुरियन आणि अनिल कुमार पानाकल नारायणन नायर यांनी मार्शल आयलंड-आधारित निओ शिपिंग इंक. या संस्थेचे एकमेव भागधारक आणि संचालक म्हणून काम केले आहे. ही संस्था हुसेनच्या नेटवर्कच्या वतीने व्यवस्थापित केलेल्या जहाजांच्या ताफ्यातील 'अब्राह' या जहाजाची नोंदणीकृत मालक आहे, असे विभागाने सांगितले.
.jpg "स्टीव्ह विटकॉफ")
