इराणचे सर्वोच्च नेते आयातुल्ला अली खामेनेई शनिवारी (६ जुलै २०२५) इस्रायल आणि इराण यांच्यातील १२ दिवसांच्या युद्धानंतर प्रथमच सार्वजनिकपणे दिसले. मोहर्रमच्या पूर्वसंध्येला एका शोक समारंभात त्यांनी भाग घेतला. युद्धादरम्यान खामेनेई यांच्या अनुपस्थितीवरून असे सूचित होते की, सर्व राज्य बाबींवर अंतिम निर्णय देणारे इराणचे नेते एका बंकरमध्ये आश्रयाला गेले होते. सरकारी प्रसारमाध्यमांनी मात्र हे मान्य केले नाही.
दूरचित्रवाणीवरील उपस्थिती
इराणच्या सरकारी दूरचित्रवाणीने दाखवले की, ते राजधानी तेहरानमधील त्यांच्या कार्यालय आणि निवासस्थानाजवळील मशिदीत प्रवेश करत असताना, उपस्थित जनसमुदाय उभा राहिला. ते त्यांना हात हलवत आणि मान डोळवत होते. खामेनेई यांनी कोणतेही सार्वजनिक निवेदन दिले नाही. संसदेचे अध्यक्ष यांसारखे इराणी अधिकारी उपस्थित होते. असे कार्यक्रम नेहमीच कडक सुरक्षेत आयोजित केले जातात.
अणु ठिकाणांवर हल्ले आणि अमेरिकेचा इशारा
अमेरिकेने इराणमधील तीन प्रमुख अणु ठिकाणांवर बॉम्बस्फोट करून युद्धात प्रवेश केल्यानंतर, अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी ८६ वर्षीय खामेनेई यांना समाजमाध्यमांद्वारे (सोशल मीडिया) इशारा पाठवला. अमेरिकेला ते कुठे आहेत हे माहीत आहे, पण त्यांना मारण्याची कोणतीही योजना नाही, किमान आत्ता तरी नाही, असे त्यात म्हटले होते.
युद्धविरामानंतरचे पहिले विधान
२६ जून रोजी, युद्धविराम सुरू झाल्यानंतर लगेचच, खामेनेई यांनी काही दिवसांतील त्यांचे पहिले सार्वजनिक विधान एका पूर्वनियोजित निवेदनात केले. तेहरानने कतारमधील अमेरिकन हवाई तळावर हल्ला करून "अमेरिकेच्या तोंडावर थप्पड मारली" होती, असे ते म्हणाले. तसेच, अमेरिका किंवा इस्रायलने इराणवर पुढील हल्ले न करण्याचा इशाराही दिला. ट्रम्प यांनी प्रत्युत्तर देताना, पत्रकारांना आणि समाजमाध्यमांवर म्हटले: "बघा, तुम्ही महान श्रद्धा असलेले व्यक्ती आहात. तुमच्या देशात तुमचा खूप आदर केला जातो. तुम्हाला सत्य सांगावे लागेल. तुमची खूप वाईट अवस्था झाली आहे."
इराणमधील जीवितहानी आणि अणु सुविधांना नुकसान
इराणने युद्धात ९०० हून अधिक लोकांचा मृत्यू झाल्याचे आणि हजारो जखमी झाल्याचे मान्य केले आहे. तसेच, त्यांच्या अणु सुविधांचे गंभीर नुकसान झाल्याचीही त्यांनी पुष्टी केली आहे. संयुक्त राष्ट्रांच्या अणु निरीक्षण संस्थेच्या (IAEA) निरीक्षकांना त्यांनी प्रवेश नाकारला आहे. इराणच्या राष्ट्राध्यक्षांनी बुधवारी आंतरराष्ट्रीय अणुऊर्जा एजन्सीसोबतचे (IAEA) सहकार्य थांबवण्याचे आदेश दिले. यामुळे निरीक्षकांची अणु कार्यक्रमावर नजर ठेवण्याची क्षमता आणखी मर्यादित झाली आहे. इराण जवळजवळ अण्वस्त्र-दर्जापर्यंत युरेनियम समृद्ध करत होता. इराण अण्वस्त्रे विकसित करण्याचा प्रयत्न करत असल्याच्या भीतीने इस्रायलने युद्ध सुरू केले.
अणु सुविधांना नेमके किती नुकसान झाले आहे, कोणते समृद्ध युरेनियम (enriched uranium) किंवा सेंट्रीफ्यूज हल्ल्यांपूर्वी हलवण्यात आले होते का, आणि तेहरान अजूनही अमेरिकेसोबत अणु कार्यक्रमावर वाटाघाटी करण्यास तयार असेल का, हे स्पष्ट नाही. इस्रायलने संरक्षण प्रणाली, उच्च पदस्थ लष्करी अधिकारी आणि अणु शास्त्रज्ञांनाही लक्ष्य केले. प्रत्युत्तरात, इराणने इस्रायलवर ५५० हून अधिक बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रे डागली. त्यापैकी बहुतेक रोखली गेली, यात २८ लोकांचा मृत्यू झाला आणि अनेक भागात नुकसान झाले.
समारंभ आणि इस्लामिक इतिहासातील विभाजन
खामेनेई यांनी शनिवारी आयोजित केलेला समारंभ हा पैगंबर मुहम्मद यांचे नातू हुसैन यांच्या ७ व्या शतकातील हौतात्म्याचे स्मरण होते. जगातील १.८ अब्ज मुस्लिमांपैकी १०% पेक्षा जास्त शिया आहेत. ते हुसैनला पैगंबर मुहम्मद यांचा योग्य उत्तराधिकारी मानतात. बगदादच्या दक्षिणेला असलेल्या कर्बला येथे सुन्नींच्या हातून हुसैनचा युद्धात झालेला मृत्यू यामुळे इस्लाममध्ये फूट पडली. हे शिया ओळख घडवण्यात अजूनही महत्त्वाची भूमिका बजावते.
प्रामुख्याने शियाबहुल इराणमध्ये, लाल ध्वज हुसैनच्या रक्ताचे आणि काळ्या रंगाचे अंत्यसंस्कार तंबू व कपडे शोक दर्शवत होते. छाती पिटणारे आणि स्वतःला कोरडे मारणारे लोक भक्ती दाखवत होते. तीव्र उष्णतेत काही लोकांनी शोकाकुल लोकांवर पाणी फवारले.
इंटरनेट कनेक्टिव्हिटीमध्ये व्यत्यय
जागतिक इंटरनेट मॉनिटर नेटब्लॉक्सने (NetBlocks) शनिवारी उशिरा 'एक्स'वर (X) सांगितले की, इराणमध्ये इंटरनेट कनेक्टिव्हिटीमध्ये मोठा व्यत्यय आला आहे. या व्यत्ययामुळे इंटरनेटमध्ये समस्या येत असल्याच्या वापरकर्त्यांच्या व्यापक अहवालांना पुष्टी मिळाली. ही घडामोड अधिकाऱ्यांनी युद्धादरम्यान दूरसंचार सेवा बंद केल्यानंतर काही आठवड्यांनी झाली आहे. नेटब्लॉक्सने नंतर सांगितले की, सुमारे दोन तासांनंतर इंटरनेट सेवा पूर्ववत झाली आहे.
.jpg "डॉ. फरहा शेख")
