इराणच्या सर्वोच्च नेत्यांचा अमेरिकेला इशारा: 'पुढील हल्ल्यांना सडेतोड प्रत्युत्तर'

Story by आवाज़ मराठी | Published by Bhakti Chalak • 4 h ago

इराणचे सर्वोच्च नेते आयातुल्ला अली खामेनेई

इराणचे सर्वोच्च नेते आयातुल्ला अली खामेनेई यांनी गुरुवारी अमेरिकेला पुढील हल्ल्यांविरोद्ध कडक शब्दात इशारा दिला. १२ दिवसांच्या युद्धानंतर इस्रायलसोबत युद्धविराम घोषित झाल्यापासून हे त्यांचे पहिले सार्वजनिक विधान आहे. कतारमधील एका अमेरिकन तळावर केलेल्या हल्ल्यातून इराणने "अमेरिकेच्या तोंडावर थप्पड मारली आहे," असेही ते म्हणाले.

खामेनेई यांचा संदेश

खामेनेई यांनी इराणच्या सरकारी दूरचित्रवाणीवर प्रसारित झालेल्या एका रेकॉर्ड केलेल्या व्हिडिओमध्ये हे विधान केले.2 १९ जूननंतर ते पहिल्यांदाच सार्वजनिकपणे दिसले. ८६ वर्षीय खामेनेई आठवड्याभरापूर्वीच्या तुलनेत अधिक थकलेले दिसत होते.3 त्यांचा आवाज कर्कश होता आणि बोलताना ते कधीकधी अडखळत होते. सर्वोच्च नेत्यांचे १० मिनिटांहून अधिक लांबीचे भाषण अमेरिका आणि इस्रायलला उद्देशून असलेल्या इशाऱ्यांनी आणि धमक्यांनी भरलेले होते.

अमेरिकेच्या हल्ल्याचे महत्त्व कमी लेखले

रविवारच्या अमेरिकेने इराणच्या तीन अणु ठिकाणांवर केलेल्या हल्ल्याचे त्यांनी महत्त्व कमी लेखले. अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी हा हल्ला "इराणचा अणु कार्यक्रम पूर्णपणे नष्ट करतो" असे म्हटले होते, पण खामेनेई यांनी ट्रम्प यांच्या विधानाला अतिशयोक्ती म्हटले.5 "त्यांना काहीही महत्त्वाचे साध्य करता आले नाही," असे ते म्हणाले.

नुकसानीबाबत भिन्न मते

मात्र, संयुक्त राष्ट्रांच्या अणु निरीक्षण संस्थेचे (IAEA) प्रमुख राफेल ग्रॉसी यांनी गुरुवारी पुन्हा सांगितले की, इस्रायल आणि अमेरिकेच्या इराणच्या अणु सुविधांवरील हल्ल्यांमुळे झालेले नुकसान अत्यंत मोठे आहे.6 ग्रॉसी यांनी फ्रेंच प्रसारक 'आरएफआय'ला सांगितले, "मला वाटते 'पूर्णपणे नष्ट' हा शब्द जास्त आहे, पण त्याला प्रचंड नुकसान झाले आहे." इराणच्या परराष्ट्र मंत्रालयाचे प्रवक्ते इस्माईल बागाई यांनीही बुधवारी मान्य केले की, "आमच्या अणु प्रतिष्ठापनांना खूप नुकसान झाले आहे, हे निश्चित आहे."

खामेनेई यांचा दावा

१३ जून रोजी इस्रायलने इराणच्या अणु सुविधांवर हल्ला करून उच्च लष्करी कमांडर आणि शास्त्रज्ञांना लक्ष्य केल्यापासून खामेनेई एका गुप्त ठिकाणी आश्रय घेतल्यामुळे सार्वजनिकपणे दिसले नव्हते. रविवारच्या अमेरिकेच्या इराणच्या अणु सुविधांवरील हल्ल्यानंतर, ट्रम्प यांनी मंगळवारी लागू झालेल्या युद्धविरामासाठी मदत केली. खामेनेई यांनी दावा केला की अमेरिकेने युद्धात हस्तक्षेप केला, कारण त्यांना वाटले की जर हस्तक्षेप केला नाही, तर झिओनिस्ट राजवट पूर्णपणे नष्ट होईल.7 "ते त्यांना वाचवण्यासाठी युद्धात उतरले, तरीही त्यांना काहीही मिळाले नाही," असे ते म्हणाले.

क्षेत्रातील अमेरिकन केंद्रांवर हल्ला

कतारमधील अमेरिकन तळावर सोमवारी केलेला हल्ला महत्त्वपूर्ण होता, असे त्यांनी सांगितले. इराणला प्रदेशातील महत्त्वाच्या अमेरिकन केंद्रांपर्यंत पोहोच आहे आणि आवश्यक वाटेल तेव्हा त्यांच्याविरुद्ध कारवाई करू शकते, हे यातून दिसते. "इस्लामिक रिपब्लिक विजयी झाले आणि प्रत्युत्तरादाखल अमेरिकेच्या तोंडावर थप्पड मारली," असे ते म्हणाले. ही कारवाई भविष्यातही पुन्हा केली जाऊ शकते असे त्यांनी जोडले. "कोणतीही आक्रमकता झाल्यास, शत्रूला निश्चितपणे मोठी किंमत मोजावी लागेल," असे ते म्हणाले.

शांततेनंतरचे इराण

युद्धविराम झाल्यापासून इराणमध्ये जनजीवन हळूहळू सामान्य होत आहे. गुरुवारी, इराणने आपला हवाई मार्ग अंशतः पुन्हा सुरू केला. युद्धाला सुरुवात झाल्यापासून तो बंद होता. राजधानी तेहरानमधील दुकाने पुन्हा उघडण्यास सुरुवात झाली असून, रस्त्यावर वाहतूक पूर्ववत झाली आहे. रस्ते आणि शहरी विकास मंत्रालयाचे प्रवक्ते माजीद अखवान यांनी सांगितले, इराणने देशाच्या पूर्व भागातील हवाई मार्ग देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय विमानांसाठी, तसेच इराणच्या हवाई मार्गातून जाणाऱ्या विमानांसाठी पुन्हा उघडला आहे.

जानीव आणि आंतरराष्ट्रीय बोलणी

या आठवड्याच्या सुरुवातीला तेहरानने सांगितले की, इराणमधील संघर्षात ६०६ लोकांचा मृत्यू झाला असून ५,३३२ लोक जखमी झाले आहेत. वॉशिंग्टनस्थित 'ह्युमन राईट्स ॲक्टिव्हिस्ट्स' गटाने बुधवारी आकडेवारी दिली की, इराणवरील इस्रायली हल्ल्यांमध्ये किमान १,०५४ लोक मारले गेले आणि ४,४७६ जखमी झाले. इराणमधील अनेक अशांततांच्या फेऱ्यांमधून सविस्तर जीवितहानीचे आकडे देणाऱ्या या गटाने सांगितले की, मृतांपैकी ४१७ नागरिक होते आणि ३१८ सुरक्षा दलाचे होते. इस्रायलमध्ये किमान २८ लोक मारले गेले आणि १,००० हून अधिक जखमी झाले आहेत, असे तेथील अधिकाऱ्यांनी सांगितले.

ट्रम्प यांनी असेही म्हटले आहे की, अमेरिकन आणि इराणी अधिकारी पुढील आठवड्यात बोलणी करतील, ज्यामुळे दीर्घकालीन शांततेसाठी सावध आशा निर्माण झाली आहे. इराणने अशा कोणत्याही चर्चेची कबुली दिलेली नाही, जरी अमेरिकेचे मध्यपूर्व दूत स्टीव्ह विटकॉफ यांनी दोन्ही देशांमध्ये थेट आणि अप्रत्यक्ष संवाद झाल्याचे म्हटले आहे. या महिन्याच्या सुरुवातीला ओमानमध्ये अमेरिका-इराण वाटाघाटीची सहावी फेरी नियोजित होती, परंतु १३ जून रोजी इस्रायलने इराणवर हल्ला केल्यानंतर ती रद्द करण्यात आली.

अणु कार्यक्रमावरील इराणची भूमिका

इराणने आपला अणु कार्यक्रम सोडणार नसल्याचा आग्रह धरला आहे. पुढील कठीण मार्गावर भर देत, त्यांच्या संसदेने एका प्रस्तावाला गती देण्याचे मान्य केले आहे. यामुळे IAEA सोबत देशाचे सहकार्य प्रभावीपणे थांबेल. IAEA अनेक वर्षांपासून या कार्यक्रमावर नजर ठेवत आहे.