सेराज़ अनवर
प्रत्येक कराटे खेळाडूच्या मनात एक स्वप्न जपलं जातं ते म्हणजे ब्रूस लीप्रमाणे बनण्याचं, आपल्या देशासाठी पदक मिळवण्याचं आणि मेहनतीने स्वतःची ओळख निर्माण करण्याचं. पण हा प्रवास सोपा नाही. त्यात संघर्ष आहे, त्याग आहे आणि सर्वात महत्त्वाचं, प्रचंड इच्छाशक्ती आहे. बिहारच्या जमुई जिल्ह्यातील नक्षलग्रस्त झाझा ब्लॉकमधील दुर्गम तुम्बा पहाड गावातून निघालेल्या मोहम्मद जाबिर अंसारी यांनी हे सिद्ध केलं की, जर मनात ठाम निश्चय असेल तर कोणतंही ध्येय अशक्य नाही.
जाबिर यांची कहाणी एखाद्या चित्रपटाच्या कथेपेक्षा कमी नाही. त्यांचा जन्म १ फेब्रुवारी १९९७ रोजी एका सर्वसामान्य कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील मोहम्मद इम्तियाज अंसारी गावातील शाळेत शिक्षक आहेत, तर आई फाहिमा खातून यांना २०१८ मध्ये राष्ट्र वीरमाता जीजाबाई सन्मान मिळाला. चार भावंडांमध्ये सर्वात मोठे असलेल्या जाबिर यांनी लहानपणीच अ‍ॅक्शन चित्रपटांमध्ये रस घ्यायला सुरुवात केली. ते गुपचूप अक्षय कुमारचे मारधाडीचे चित्रपट पाहायचे आणि मनात स्वतःला अ‍ॅक्शन हिरोसारखं पाहायचे. पण हे स्वप्न प्रत्यक्षात उतरायला सुरुवात झाली ती जेव्हा ते बारावीच्या शिक्षणासाठी पाटण्याला आले आणि त्यांनी कराटेचं प्रशिक्षण घ्यायला सुरुवात केली.
२०१५ मध्ये त्यांनी पहिली राष्ट्रीय स्पर्धा खेळली आणि रौप्य पदक मिळवलं. यामुळे त्यांच्या आत्मविश्वासाला नवी भरारी मिळाली. त्यानंतर त्यांनी कधीच मागे वळून पाहिलं नाही. सातत्याने राज्यस्तरीय स्पर्धांमध्ये भाग घेतला आणि सहा वेळा सुवर्णपदक पटकावलं. २०१७ आणि २०१९ मध्ये अनुक्रमे रौप्य आणि कांस्य पदकही मिळवली. हा प्रवास इथेच थांबला नाही — लवकरच त्यांची आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांसाठी निवड झाली आणि त्यांनी श्रीलंका, थायलंड, चीन, तुर्कस्तान आणि इजिप्त या देशांमध्ये भारताचं प्रतिनिधित्व केलं. २०१७ मध्ये श्रीलंकेत झालेल्या दक्षिण आशियाई कराटे चॅम्पियनशिपमध्ये रौप्य पदक जिंकून त्यांनी भारताचा झेंडा फडकवला. २०१८ मध्ये इंडोनेशियात झालेल्या आशियाई क्रीडा स्पर्धांसाठी संभाव्य खेळाडूंमध्ये त्यांचा समावेश झाला आणि त्यांनी राष्ट्रीय प्रशिक्षण शिबिरात भाग घेतला.
जाबिर यांच्या खेळातील यशात त्यांचे प्रशिक्षक राहुल कुमार यांचा मोलाचा वाटा आहे. राहुल यांनी त्यांना दररोज सहा ते आठ तास कठोर प्रशिक्षण दिलं. जाबिर यांनी ऑल इंडिया युनिव्हर्सिटी कराटे स्पर्धेत १८८ विद्यापीठांच्या खेळाडूंना मागे टाकून सुवर्णपदक जिंकलं होतं, यावरून राहुल यांना विश्वास होता की जाबिर आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांमध्येही यश मिळवतील — आणि जाबिर यांनी हा विश्वास खरा करून दाखवला.
३१ मे ते १ जून २०२४ दरम्यान नेपाळच्या काकरविट्टा मेशीनगर झापा येथे झालेल्या मेयर कप २०२४ आंतरराष्ट्रीय कराटे चॅम्पियनशिपमध्ये जाबिर यांनी ७५ किलो वजनी गटात भाग घेतला. या स्पर्धेत भारत, पाकिस्तान, बांगलादेश, श्रीलंका, भूतान, अफगाणिस्तान आणि नेपाळ या सात देशांचे खेळाडू सहभागी होते. या आव्हानात्मक स्पर्धेत जाबिर यांनी नेपाळ आणि भूतानच्या खेळाडूंना हरवून सुवर्णपदक मिळवलं.
या विजयाची खास गोष्ट म्हणजे जाबिर यांच्याकडे या स्पर्धेत सहभागी होण्यासाठी आर्थिक साधनं नव्हती. तेव्हा पसमांदा समाजाचे प्रसिद्ध नेते आणि सामाजिक कार्यकर्ते डॉ. फैयाज अहमद फैजी यांनी सोशल मीडियावरून लोकांना आवाहन केलं. ते म्हणाले की हा खेळाडू देशाचं नाव उज्ज्वल करू शकतो, जर त्याला पाठिंबा मिळाला तर. या आवाहनाला देशभरातून जाती, धर्म, प्रदेशाच्या सीमा ओलांडून लोकांनी मदत केली आणि जाबिर यांना आंतरराष्ट्रीय मंचापर्यंत पोहोचवलं. जाबिर यांनी या विश्वासाला यशस्वीपणे पाठबळ दिलं आणि नेपाळच्या भूमीवर भारताचा तिरंगा अभिमानाने फडकवला.
पाटणा विद्यापीठाच्या उर्दू विभागात पदव्युत्तर शिक्षण घेणारे जाबिर यांच्या या यशाचा उत्सव विद्यापीठ परिसरातही साजरा झाला. विभागप्रमुख प्रो. शहाब झफर आझमी म्हणाले की, जाबिर यांचं यश म्हणजे विद्यापीठाचंही यश आहे. क्रीडा सचिव डॉ. दीप नारायण यांनी त्यांना विद्यापीठाचा सातत्याने गौरव वाढवणारा खेळाडू म्हटलं.
जाबिर यांना त्यांच्या मेहनतीसाठी आणि यशासाठी राज्य आणि राष्ट्रीय पातळीवर अनेकदा सन्मानित करण्यात आलं आहे. बिहार सरकारने त्यांना २०१८, २०२१, २०२२ आणि २०२३ मध्ये राष्ट्रीय क्रीडा रत्न सन्मानाने गौरवलं. याशिवाय त्यांना चंपारण सत्याग्रह पुरस्कार २०१७, महात्मा गांधी पुरस्कार २०२२, महात्मा बुद्ध पुरस्कार २०२२, शाह अजीमाबाद क्रीडा रत्न, बिहार प्रतिभा सन्मान २०२४ आणि नुकताच बिहार वैभव सन्मान २०२४ देण्यात आला. येत्या १९ ऑक्टोबरला पाटण्यात होणाऱ्या बिहार वैभव सन्मान समारंभात प्रसिद्ध आयपीएस अधिकारी विकास वैभव यांच्या हस्ते त्यांना हा पुरस्कार प्रदान केला जाईल.
जाबिर आता फक्त खेळाडूच नाहीत, तर प्रेरणादायी शिक्षक आणि समाजसेवकाची भूमिकाही निभावत आहेत. डिसेंबर २०२४ मध्ये चंडीगढ विद्यापीठात आयोजित उत्तर पूर्व क्षेत्र आंतरविद्यापीठ कराटे चॅम्पियनशिपसाठी त्यांची पाटणा विद्यापीठाच्या संघाचे प्रशिक्षक म्हणून नियुक्ती झाली. त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली त्यांचे शिष्य अनुराग पासवान यांनीही पदक मिळवलं. याशिवाय फेब्रुवारी २०२५ मध्ये जाबिर यांनी इन्स्टिट्यूट ऑफ डायनॅमिक मार्शल आर्ट्सच्या माध्यमातून महिला खेळाडूंसाठी मोफत प्रशिक्षण मोहीम सुरू केली, जेणेकरून जास्तीत जास्त मुली आत्मसंरक्षण आणि कराटेत निपुण होऊ शकतील.
जाबिर यांच्या शब्दांत त्यांची नम्रता दिसते. ते म्हणतात, “पाटणा विद्यापीठाचा विद्यार्थी असणं माझ्यासाठी अभिमानाची गोष्ट आहे. इथून मला मिळालेलं सहकार्य आणि मार्गदर्शन माझ्या यशाचा महत्त्वाचा भाग आहे. मी नेहमी या संस्थेचा ऋणी राहीन.”
डॉ. फैयाज फैजी यांचं मत आहे की, जाबिरसारखे तरुण फक्त पदकं जिंकत नाहीत, तर समाजाची विचारसरणी आणि दिशा बदलतात. ते म्हणतात, “आपण सर्वांनी प्रार्थना करूया की, जाबिर एक दिवस ऑलिम्पिकमध्ये सुवर्णपदक जिंकून भारतमातेच्या चरणी अर्पण करेल.”
जाबिर अंसारी यांची कहाणी एका धडपडणाऱ्या तरुणाची आहे, ज्याने मर्यादित साधनं आणि प्रतिकूल परिस्थितीतही कधी हार मानली नाही. त्यांनी हे दाखवून दिलं की, जर प्रतिभा मेहनत आणि शिस्तीशी जोडली गेली, तर कोणताही अडथळा यशाच्या मार्गात येऊ शकत नाही. आज ते लाखो तरुणांसाठी प्रेरणा आहेत, विशेषतः छोट्या गावांतून येणाऱ्या त्या तरुणांसाठी ज्यांना वाटतं की मोठे मंच त्यांच्यासाठी नाहीत.
खरंतर, जाबिर यांची कहाणी फक्त एका खेळाडूची नाही, तर त्या भारताची आहे जो संघर्षातून यशाची कहाणी लिहितो. हा त्या तरुण भारताचा प्रवास आहे जो मर्यादांच्या पलीकडे जाऊन जागतिक मंचावर देशाचं नाव उज्ज्वल करतो.
.JPG)
.webp "डॉ. मुमताज नय्यर")
