परराष्ट्रमंत्री एस. जयशंकर
शांघाय सहकार्य संघटनेने (SCO) दहशतवाद आणि अतिरेकीपणाचा सामना करण्याच्या आपल्या मूळ उद्दिष्टाशी प्रामाणिक राहावे. तसेच, या आव्हानांचा सामना करण्यासाठी 'कोणतीही तडजोड न करता' भूमिका घ्यावी, असे परराष्ट्र मंत्री एस. जयशंकर यांनी मंगळवारी (१५ जुलै २०२५) या गटाच्या परिषदेत सांगितले. पहलगाम दहशतवादी हल्ल्याला भारताने दिलेल्या प्रत्युत्तराचे त्यांनी यावेळी जोरदार समर्थन केले.
दहशतवादावर भारताची कठोर भूमिका
चीन, पाकिस्तान आणि इतर 'SCO' सदस्य राष्ट्रांच्या परराष्ट्र मंत्र्यांसमोर बोलताना जयशंकर म्हणाले की, पहलगाम हल्ला जम्मू आणि काश्मीरच्या पर्यटन अर्थव्यवस्थेला कमजोर करण्यासाठी आणि धार्मिक फूट पाडण्यासाठी 'जाणूनबुजून' केला गेला होता. दहशतवादाचा सामना करण्यासाठी भारत आपल्या भूमिकेवर ठाम राहील, असे त्यांनी सांगितले.
जयशंकर यांनी नमूद केले की, 'SCO' ची स्थापना दहशतवाद, फुटीरतावाद आणि अतिरेकीपणाचा सामना करण्यासाठी झाली होती. 'संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदेने हल्ल्याचा तीव्र शब्दांत निषेध केला. या घृणास्पद दहशतवादी कृत्याच्या सूत्रधारांना, आयोजकांना, अर्थपुरवठा करणाऱ्यांना आणि प्रायोजकांना जबाबदार धरून त्यांना न्याय मिळवून देण्याची गरज या परिषदेने अधोरेखित केली'. 'भारताने नेमके तेच केले आहे आणि ते करत राहील. 'SCO' ने आपल्या मूळ उद्दिष्टांशी प्रामाणिक राहण्यासाठी या आव्हानावर कोणतीही तडजोड न करता भूमिका घेणे अनिवार्य आहे,' असे त्यांनी सांगितले.
जागतिक व्यवस्थेतील आव्हाने
सध्याच्या भू-राजकीय परिस्थितीवर बोलताना जयशंकर यांनी 'संघर्ष, स्पर्धा आणि सक्ती' तसेच आर्थिक अस्थिरतेबद्दल चिंता व्यक्त केली. जागतिक व्यवस्था स्थिर करण्याची आणि आपल्या सामूहिक हितांना धोका देणाऱ्या दीर्घकाळच्या आव्हानांना सामोरे जाण्याची गरज त्यांनी अधोरेखित केली. आंतरराष्ट्रीय व्यवस्थेत मोठ्या प्रमाणात अव्यवस्था आहे आणि गेल्या काही वर्षांत अधिक संघर्ष, स्पर्धा आणि सक्ती दिसून आली आहे, असे ते म्हणाले.
'SCO' ला सहकार्याचे आवाहन
जयशंकर यांनी सांगितले की, भारत 'SCO' मधील नवीन कल्पना आणि प्रस्तावांना सकारात्मक प्रतिसाद देत राहील. मात्र, असे सहकार्य 'परस्पर आदर', 'सार्वभौम समानता' आणि सदस्य राष्ट्रांच्या 'प्रादेशिक अखंडता व सार्वभौमत्वा' नुसार असावे, असे त्यांनी ठामपणे सांगितले. चीनच्या 'बेल्ट अँड रोड इनिशिएटिव्ह' (BRI) या मोठ्या कनेक्टिव्हिटी प्रकल्पावर वाढत्या जागतिक टीकेच्या पार्श्वभूमीवर हे त्यांचे विधान आले आहे.
अफगाणिस्तानला मदत आणि कनेक्टिव्हिटी
परराष्ट्र मंत्र्यांनी 'SCO' गटाला अफगाणिस्तानला विकास मदत वाढवण्याचे आवाहन केले. अफगाणिस्तान दीर्घकाळापासून 'SCO' च्या अजेंड्यावर आहे. प्रादेशिक स्थैर्याची गरज अफगाण लोकांच्या कल्याणाबद्दलच्या आपल्या दीर्घकाळच्या चिंतेमुळे बळकट झाली आहे, असे ते म्हणाले. 'आंतरराष्ट्रीय समुदायाने, विशेषतः 'SCO' सदस्यांनी, विकास मदत वाढवली पाहिजे. भारत आपल्या परीने निश्चितपणे असे करेल,' असे त्यांनी नमूद केले.
जयशंकर यांनी 'SCO' सदस्य राष्ट्रांमध्ये 'ट्रान्झिट' (transit) सुविधा तसेच कनेक्टिव्हिटी सुधारण्याची मागणी केली. 'SCO' मध्ये सहकार्य वाढवण्यासाठी अधिक व्यापार, गुंतवणूक आणि देवाणघेवाण आवश्यक आहे. ते पुढील स्तरावर नेण्यासाठी, 'SCO' मध्ये निश्चित 'ट्रान्झिट'चा अभाव यासारख्या काही सध्याच्या मुद्द्यांवर लक्ष देणे आवश्यक आहे. यामुळे आर्थिक क्षेत्रातील सहकार्याची गंभीरताच कमी होते, असे त्यांनी निरीक्षण नोंदवले. 'आंतरराष्ट्रीय उत्तर-दक्षिण वाहतूक कॉरिडॉर'ला (INSTC) प्रोत्साहन देणे हा दुसरा महत्त्वाचा मुद्दा आहे, असे ते म्हणाले.
'आम्हाला विश्वास आहे की त्याला गती मिळत राहील,' असेही त्यांनी जोडले. 'INSTC' हा भारत, इराण, अफगाणिस्तान, आर्मेनिया, अझरबैजान, रशिया, मध्य आशिया आणि युरोपमध्ये मालवाहतुकीसाठी एक ७,२०० किलोमीटर लांबीचा बहु-मोड वाहतूक प्रकल्प आहे. भारत या प्रकल्पाला पाठिंबा देत आहे.
