प्रजासत्ताक दिनाच्या निमित्ताने घोषित होणाऱ्या पद्म पुरस्कार २०२६ साठी नामांकने आणि शिफारसी १५ मार्च २०२५ पासून स्वीकारण्यास सुरुवात झाली आहे. पद्म पुरस्कारांसाठी अर्ज करण्याची अंतिम तारीख ३१ जुलै २०२५ आहे. पद्म पुरस्कारांसाठी नामांकने आणि शिफारसी केवळ 'राष्ट्रीय पुरस्कार पोर्टल' म्हणजेच awards.gov.in या वेबसाइटवर ऑनलाइन स्वीकारल्या जातील.
पद्म पुरस्कारांचे महत्त्व
पद्म पुरस्कार, म्हणजे पद्मविभूषण, पद्मभूषण आणि पद्मश्री, हे देशातील सर्वोच्च नागरी पुरस्कारांपैकी आहेत. १९५४ मध्ये हे पुरस्कार सुरू झाले. दरवर्षी प्रजासत्ताक दिनी ते जाहीर केले जातात. या पुरस्कारांचा उद्देश 'विशिष्ट कार्य' ओळखणे हा आहे. कला, साहित्य आणि शिक्षण, खेळ, वैद्यकीय, समाजकार्य, विज्ञान आणि अभियांत्रिकी, सार्वजनिक व्यवहार, नागरी सेवा, व्यापार आणि उद्योग अशा सर्व क्षेत्रांतील/विषयांतील उत्कृष्ट आणि अपवादात्मक कामगिरी/सेवेसाठी हे पुरस्कार दिले जातात.
पात्रता आणि अपात्रता
वंश, व्यवसाय, पद किंवा लिंग असा कोणताही भेद न करता सर्व व्यक्ती या पुरस्कारांसाठी पात्र आहेत. सरकारी कर्मचारी, ज्यात सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रमांमध्ये (PSUs) काम करणारे कर्मचारी समाविष्ट आहेत, त्यांना पद्म पुरस्कारांसाठी पात्रता नाही. मात्र, डॉक्टर आणि शास्त्रज्ञ या नियमाला अपवाद आहेत.
'जनतेचा पद्म' बनवण्याचे आवाहन
सरकार पद्म पुरस्कारांना "जनतेचा पद्म" बनवण्यासाठी कटिबद्ध आहे. त्यामुळे, सर्व नागरिकांना नामांकने/शिफारसी, ज्यात स्वतःचे नामांकनही समाविष्ट आहे, करण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे. महिला, समाजातील दुर्बळ घटक, अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमाती, दिव्यांग व्यक्ती आणि समाजासाठी निःस्वार्थ सेवा करणाऱ्यांमधून खऱ्या अर्थाने ओळख मिळवण्यास पात्र असलेल्या प्रतिभावान व्यक्तींना शोधण्यासाठी एकत्रित प्रयत्न करावेत.
नामांकन तपशील
नामांकने/शिफारसींमध्ये 'राष्ट्रीय पुरस्कार पोर्टल'वर उपलब्ध असलेल्या नमुन्यात नमूद केलेले सर्व संबंधित तपशील असावेत. यात वर्णनात्मक स्वरूपात एक 'प्रशस्तिपत्र' असावे. त्यात शिफारस केलेल्या व्यक्तीची तिच्या/त्याच्या संबंधित क्षेत्रात/विषयात केलेली विशिष्ट आणि अपवादात्मक कामगिरी/सेवा स्पष्टपणे नमूद करावी.
या संदर्भातील तपशील गृह मंत्रालयाच्या वेबसाइटवर 'पुरस्कार आणि पदके' या शीर्षकाखाली आणि पद्म पुरस्कार पोर्टलवरही उपलब्ध आहेत. या पुरस्कारांशी संबंधित नियम आणि कायदे वेबसाइटवर 'About Awards' या लिंकवर उपलब्ध आहेत.
