भारतीय बुद्धिबळाची १९ वर्षीय युवा खेळाडू दिव्या देशमुख ही महिलांच्या बुद्धिबळ विश्वचषक जिंकणारी सर्वात तरुण खेळाडू ठरली आहे. सोमवारी (२८ जुलै) झालेल्या ऑल-इंडियन फायनलमध्ये तिने अनुभवी कोनेरू हम्पीला टाय-ब्रेकरमध्ये नमवले. या विजयानंतर ही युवा खेळाडू भावूक झाली होती.
या विजयामुळे नागपूरच्या दिव्याने केवळ प्रतिष्ठेचा विश्वचषक जिंकला नाही, तर ती ग्रँडमास्टरही बनली. स्पर्धेच्या सुरुवातीला हे जवळपास अशक्य वाटत होते. शनिवार आणि रविवार खेळले गेलेले दोन क्लासिकल गेम अनिर्णित राहिल्यानंतर, पहिल्या टाय-ब्रेकर सेटने निर्णायक भूमिका बजावली, जिथे हम्पीने नर्व्हसनेसमुळे लढत गमावली. विश्वचषक आणि महिला विश्वचॅम्पियनशिप वगळता, हम्पीने सर्व काही जिंकले आहे. पण नशिबाचा खेळ बघा, विश्वचषकाचे विजेतेपद पुन्हा तिच्या हातून निसटले.
दिव्याने सोमवारी जबरदस्त दृढनिश्चय दाखवला. या निर्धाराचे बक्षीस म्हणून तिला ग्रँडमास्टर किताब मिळाला, जो या स्पर्धेच्या विजेत्यासाठी राखीव असतो. दिव्या आता कोनेरू हम्पी, द्रोणावल्ली हरिका आणि आर. वैशाली यांच्यानंतर ग्रँडमास्टरचा मान मिळवणारी चौथी भारतीय महिला खेळाडू ठरली आहे. हम्पी (३८) २००२ मध्ये ग्रँडमास्टर बनली, तर दिव्याचा जन्म २००५ मध्ये झाला.
विक्रमानुसार, देशमुख ही देशाची ८८ वी ग्रँडमास्टर बनली आहे. जर तिने आपल्या प्रयत्नात दृढनिश्चयी राहणे सुरू ठेवले, तर तिला मोठे यश मिळवण्याची क्षमता आहे.
भावनात्मक विजय
दिव्या देशमुख उत्साहाने भारलेली होती. तिने सुरुवातीच्या टाय-ब्रेकरमध्ये हम्पीवर दबाव टाकला. आपल्या अनुभवी प्रतिस्पर्ध्याला थकवून तिने दुसऱ्या टाय-ब्रेकरमध्ये निर्णायक हल्ला केला. पेट्रॉफ डिफेन्स मधून, दिव्याला एक वेगळा क्वीन प्यादाचा मिडल गेम मिळाला आणि हम्पीला चांगल्या संधी देण्यासाठी तिने एक प्यादा बलिदान दिला. मात्र, हम्पीने घड्याळाचे काटे फिरत असताना ही सवलत परत केली आणि लवकरच ती अशा स्थितीत होती जिथे तिच्याकडे एक रुक, एक बिशप आणि एक प्यादा होता, तर दिव्याकडे क्वीन होती. ही स्थिती जवळजवळ बरोबरीची होती आणि हम्पीने शेवटी सहजपणे बरोबरी साधली.
दुसऱ्या गेममध्ये हम्पीने कॅटलान ओपनिंगचा वापर केला. दिव्याने चांगली तयारी केली होती आणि तिने सहजपणे बरोबरी साधली. हम्पीने लवकरच एक प्यादा बलिदान दिला होता, पण त्यानंतरचा क्वीन-आणि-रुक एंडगेम केवळ अनिर्णित होता. ४० व्या चालीवर हम्पीने संयम गमावला आणि प्यादाचे बलिदान देऊन प्रतिस्पर्ध्यावर आक्रमण करण्याचा प्रयत्न केला. दिव्या यापेक्षा चांगले करू शकली असती, पण तिला मिळालेला रुक-आणि-प्यादेचा एंडगेम तरीही अनिर्णित होता.
आजचा दिवस दिव्याचाच होता, कारण हम्पीला पुन्हा वेळेची कमतरता जाणवली आणि तिने एंडगेममध्ये पुन्हा चूक केली, ज्यामुळे या युवा भारतीय खेळाडूला सैद्धांतिकदृष्ट्या जिंकण्याची स्थिती मिळाली. या गेममधील नशीब बऱ्याच काळापासून अनिर्णित आणि दिव्याच्या विजयादरम्यान हेलकावे खात होते, अखेर नागपूरच्या या मुलीने विजय मिळवला.
आपल्यापेक्षा दुप्पट वय असलेल्या प्रतिस्पर्ध्याविरुद्धच्या विजयानंतर भावूक झालेल्या दिव्याला अश्रू अनावर झाले. "मला हे (विजय) पचवायला वेळ लागेल. मला वाटते की हे नशीब होते, मला या पद्धतीने ग्रँडमास्टर किताब मिळणे, कारण या स्पर्धेपूर्वी माझ्याकडे एकही (ग्रँडमास्टर) नॉर्म नव्हता, आणि आता मी ग्रँडमास्टर आहे," असे दिव्याने सांगितले.
पाच वेळचे विश्वविजेते विश्वनाथन आनंद, जे गेमचे बारकाईने निरीक्षण करत होते, त्यांनी या युवा खेळाडूच्या विजयाचे कौतुक केले आणि याला "भारतीय बुद्धिबळाचा एक मोठा उत्सव" म्हटले. "विश्वचषक जिंकल्याबद्दल दिव्या देशमुखचे अभिनंदन. ग्रँडमास्टर बनली आणि उमेदवारांमध्ये स्थान मिळवले. नर्व्हसनेसची अद्भुत लढत. कोनेरू हम्पीने खूप चांगली स्पर्धा खेळली आणि प्रशंसनीय लढाईची भावना दाखवली. ती एक महान चॅम्पियन आहे! भारतीय बुद्धिबळाचा, विशेषतः महिला बुद्धिबळाचा हा एक मोठा उत्सव होता," असे आनंदने 'एक्स'वर लिहिले.
