इस्राईल आणि इराणमधील वाढत्या तणावाच्या पार्श्वभूमीवर परराष्ट्रमंत्री एस. जयशंकर यांनी दोन्ही देशांच्या परराष्ट्रमंत्र्यांशी फोनवर चर्चा केली. इस्राईलच्या परराष्ट्रमंत्री गिदोन सआर यांनी जयशंकर यांना फोन करून सध्याच्या घडामोडींबाबत माहिती दिली, तर जयशंकर यांनी इराणचे परराष्ट्रमंत्री सय्यद अब्बास अराघची यांच्याशी नवीनतम परिस्थितीवर संवाद साधला.
जयशंकर यांनी X वर दोन पोस्ट्सद्वारे याची माहिती दिली. पहिल्या पोस्टमध्ये त्यांनी लिहिले, “आज दुपारी इस्राईलचे परराष्ट्रमंत्री गिदोन सार यांचा फोन आला आणि त्यांनी सध्याच्या घडामोडींबाबत माहिती दिली” . दुसऱ्या पोस्टमध्ये ते म्हणाले, “आज संध्याकाळी इराणचे परराष्ट्रमंत्री अब्बास अरघची यांच्याशी नवीनतम परिस्थितीवर चर्चा केली." भारतीय दूतावासानेही X वर पोस्ट करत जयशंकर यांनी आंतरराष्ट्रीय समुदायाची चिंता व्यक्त केली आणि तणाव कमी करण्यासाठी कूटनीतीचा अवलंब करण्याचे आवाहन केले .
इस्राईलने शुक्रवारी ‘ऑपरेशन रायझिंग लायन’ सुरू करत इराणच्या अण्वस्त्र, क्षेपणास्त्र आणि लष्करी संकुलांवर हल्ले केले, ज्यामध्ये प्रमुख लष्करी कमांडर आणि अणुशास्त्रज्ञांचा मृत्यू झाल्याची माहिती आहे. या हल्ल्यांमुळे पश्चिम आशियातील तणाव वाढला आहे. भारताने या घडामोडींवर “गंभीर चिंता” व्यक्त केली आणि परिस्थितीवर बारकाईने लक्ष ठेवत असल्याचे परराष्ट्र मंत्रालयाने सांगितले. भारताने दोन्ही देशांना तणाव वाढवणारी पावले टाळण्याचे आणि कूटनीती व संवादाच्या माध्यमातून समस्यांचे निराकरण करण्याचे आवाहन केले.
परराष्ट्र मंत्रालयाने निवेदनात म्हटले, “आम्ही इस्राईल आणि इराणमधील अलीकडील घडामोडींवर खोल चिंता व्यक्त करतो. आम्ही परिस्थितीवर बारीक लक्ष ठेवत आहोत, विशेषतः अण्वस्त्र ठिकाणांवरील हल्ल्यांबाबतच्या अहवालांवर. दोन्ही बाजूंनी तणाव वाढवणारी पावले टाळावीत. विद्यमान संवाद आणि कूटनीतीच्या मार्गांचा वापर करून तणाव कमी करण्यासाठी आणि अंतर्निहित समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी कार्य करावे. भारत दोन्ही देशांशी मैत्रीपूर्ण संबंध ठेवतो आणि सर्वतोपरी समर्थन देण्यासाठी तयार आहे”
मंत्रालयाने भारतीय समुदायाच्या सुरक्षेसाठी दोन्ही देशांतील भारतीय दूतावास स्थानिक भारतीयांशी संपर्कात असल्याचे सांगितले. भारतीय नागरिकांना सावधगिरी बाळगण्याचा, सुरक्षित राहण्याचा आणि स्थानिक सुरक्षा सल्ल्यांचे पालन करण्याचा सल्ला देण्यात आला.
इस्राईलचे हल्ले आणि ऑपरेशन रायझिंग लायन
इस्राईल संरक्षण दलाने (आयडीएफ) शुक्रवारी इराणवर “अचूक आणि प्री-एम्प्टिव्ह स्ट्राइक” सुरू केल्याचे जाहीर केले. आयडीएफचे प्रवक्ते ब्रिगेडियर जनरल एफी डेफ्रिन यांनी सांगितले की, हे हल्ले इराणच्या अण्वस्त्र कार्यक्रमाला नुकसान पोहोचवण्यासाठी आणि इराणच्या इस्राईल विरुद्धच्या आक्रमकतेच्या प्रत्युत्तरात होते. “गेल्या अनेक वर्षांपासून इराणी शासन इस्राईलच्या विनाशाची मागणी करत आहे आणि त्यासाठी ठोस लष्करी योजना आखत आहे. गेल्या काही महिन्यांतील गुप्तचर माहितीनुसार, इराण अण्वस्त्र मिळवण्याच्या जवळ आहे. आज सकाळी आयडीएफने इराणच्या अण्वस्त्र कार्यक्रमाला लक्ष्य करत अचूक हल्ले सुरू केले, जेणेकरून इराणी शासनाला तात्काळ अणुबॉम्ब बनवण्यापासून रोखता येईल,” असे ते म्हणाले.
डेफ्रिन यांनी पुढे सांगितले की, हे हवाई हल्ले इस्राईलच्या अस्तित्वाच्या आणि भविष्याच्या रक्षणासाठी होते. “आमच्याकडे पर्याय नाही. आम्ही तात्काळ आणि अस्तित्वाच्या धोक्याविरुद्ध कारवाई करत आहोत. इराणी शासनाला अण्वस्त्र मिळवू देणे इस्राईल आणि जगासाठी धोकादायक ठरेल. ही कारवाई आमच्या आणि आमच्या मुलांच्या भविष्यासाठी आहे,” असे त्यांनी ठामपणे सांगितले.
इस्राईलचे पंतप्रधान बेंजामिन नेतन्याहू यांनी ‘ऑपरेशन रायझिंग लायन’ ही मोठी लष्करी मोहीम असल्याचे जाहीर केले, ज्याचा उद्देश इराणच्या अण्वस्त्र आणि बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र कार्यक्रमांना नष्ट करणे आहे. “काही क्षणांपूर्वी इस्राईल ने ऑपरेशन रायझिंग लायन सुरू केले, जे इस्राईलच्या अस्तित्वाला धोका असलेल्या इराणी धोक्याला परतवण्यासाठी लक्ष्यित लष्करी कारवाई आहे,” असे नेतन्याहू म्हणाले. ही मोहीम “जोपर्यंत हा धोका दूर होत नाही तोपर्यंत” सुरू राहील, असे त्यांनी स्पष्ट केले.
नेतन्याहू यांनी इराणवर अण्वस्त्र कार्यक्रम जागतिक चेतावणी धुडकावून पुढे नेत असल्याचा आरोप केला. त्यांनी इराणकडे समृद्ध युरेनियमचा साठा असल्याचा दावा केला, जो अनेक अणुबॉम्ब तयार करण्यास सक्षम आहे. त्यांनी सध्याच्या क्षणाची तुलना दुसऱ्या महायुद्धापूर्वीच्या काळाशी करत होलोकॉस्टचा उल्लेख केला. “आठ दशकांपूर्वी यहुदी लोक नाझी शासनाने केलेल्या होलोकॉस्टचे बळी ठरले. आज यहुदी राष्ट्र इराणी शासनाने घडवलेल्या अण्वस्त्र होलोकॉस्टचे बळी होण्यास नकार देत आहे,” असे ते म्हणाले. इस्राईलच्या लाल रेषा पुन:पुष्टी करताना त्यांनी सांगितले, “पंतप्रधान म्हणून मी वारंवार स्पष्ट केले आहे की, आमच्या विनाशाची मागणी करणाऱ्यांना त्या ध्येयासाठी साधने मिळवण्याची परवानगी इस्राईल कधीच देणार नाही. आज रात्री इस्राईल त्या शब्दांना कृतीने पाठबळ देत आहे”
भारताची कूटनीतिक भूमिका
भारताने इस्राईल आणि इराण या दोन्ही देशांशी मैत्रीपूर्ण संबंध ठेवले आहेत. इस्राईलमध्ये सुमारे ३०,००० भारतीय नागरिक विविध उद्योग आणि शैक्षणिक संस्थांमध्ये कार्यरत आहेत, तर इराण हा खाडी क्षेत्रातील प्रादेशिक शक्ती आहे, जिथे सुमारे १ कोटी भारतीय प्रवासी कामगार आहेत. ही क्षेत्र भारताच्या ऊर्जा सुरक्षेसाठी आणि पश्चिमेकडे विमानसेवा जोडण्यासाठी महत्त्वाचे आहे. इस्राईलने इराणवर हल्ले केल्यानंतर इराणने आपली हवाई जागा बंद केली, ज्यामुळे एअर इंडियाच्या १६ लांब पल्ल्याच्या आणि अतिलांब पल्ल्याच्या उड्डाणांना मार्ग बदलावे लागले. इस्राईलनेही तेल अवीवमधील बेन गुरियन विमानतळ बंद केला, कारण इराणी क्षेपणास्त्रांनी शुक्रवारी रात्री इस्राईलमधील अनेक ठिकाणांना लक्ष्य केले.
जयशंकर यांनी यापूर्वी इराणचे परराष्ट्रमंत्री अराघची यांच्याशी ७-८ मे २०२५ रोजी नवी दिल्लीत २०व्या भारत-इराण संयुक्त आयोग बैठकीत चर्चा केली होती. त्या वेळी दोन्ही देशांनी १९५० च्या भारत-इराण मैत्री कराराच्या ७५व्या वर्धापनदिनानिमित्त संबंध दृढ करण्यावर भर दिला होता. अराघची यांनी पहलगाम (२२ एप्रिल २०२५) दहशतवादी हल्ल्याचा निषेध केला होता, ज्यात २६ नागरिक ठार झाले होते. त्यांनी X वर पोस्ट केले होते, “भारत आणि पाकिस्तान हे इराणचे बंधुतुल्य शेजारी आहेत, ज्यांचे संबंध शतकानुशतके सांस्कृतिक आणि सभ्यतेच्या बंधनात रुजले आहेत."
भारताने या तणावाच्या काळात संतुलित दृष्टिकोन ठेवला आहे. परराष्ट्र मंत्रालयाचे प्रवक्ते रणधीर जैस्वाल यांनीही इस्राईल -इराणमधील परिस्थितीवर चिंता व्यक्त केली आणि तणाव कमी करण्यासाठी भारताच्या तयारीवर भर दिला. भारताच्या कूटनीतिक प्रयत्नांना आंतरराष्ट्रीय समुदायाने सकारात्मक प्रतिसाद दिला आहे, विशेषतः भारताने दोन्ही देशांशी असलेल्या मैत्रीपूर्ण संबंधांचा उपयोग तणाव कमी करण्यासाठी करण्याची तयारी दर्शवली आहे.
'आवाज मराठी'वर प्रसिद्ध होणारे लेखन, व्हिडिओज आणि उपक्रम यांविषयीचे अपडेट्स मिळवण्यासाठी या लिंक्सवर क्लिक करा -
Awaz Marathi WhatsApp Group
Awaz Marathi Facebook Page
Awaz Marathi Twitter
.jpg "प्रातिनिधिक चित्र")
.jpg "प्रातिनिधिक चित्र")
.jpg "इस्राईलने शुक्रवारी केलेल्या हल्यांमध्ये इमारतीचे झालेले नुकसान.")
