इराणवरील अमेरिकेच्या हल्ल्यांमुळे मोठ्या संघर्षाची भीती निर्माण झाली आहे. या पार्श्वभूमीवर, अमेरिकेच्या अनेक मित्र राष्ट्रांनी वाटाघाटीच्या टेबलावर परत येण्याचे आवाहन केले आहे. त्यांनी इराणच्या अण्वस्त्र कार्यक्रमामुळे निर्माण झालेल्या धोक्याची नोंद घेतली. प्रदेशातील काही देश आणि गटांनी, ज्यात इराणला पाठिंबा देणाऱ्यांचा समावेश आहे, या कारवाईचा निषेध केला आहे, तरीही त्यांनी तणाव कमी करण्याचे आवाहन केले आहे.
अमेरिकेचा निर्णय
गुरुवारी अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी इस्रायलच्या इराणसोबतच्या युद्धात सामील व्हायचे की नाही, हे दोन आठवड्यांत ठरवणार असल्याचे सांगितले होते. मात्र, प्रत्यक्षात काही दिवसांतच त्यांनी निर्णय घेतला. रविवारी पहाटे अमेरिकेने इराणच्या तीन अण्वस्त्र ठिकाणांवर हल्ला केला.
इराणची प्रतिक्रिया
या हल्ल्यामुळे किती नुकसान झाले हे स्पष्ट नसले तरी, इराणचे परराष्ट्र मंत्री अब्बास अराक्ची म्हणाले, अमेरिकेने मोठी लक्ष्मणरेषा ओलांडली आहे. मुत्सद्देगिरीची वेळ संपली असून, इराणला स्वतःचा बचाव करण्याचा अधिकार आहे. काही जणांनी असा प्रश्न उपस्थित केला आहे की, कमकुवत झालेला इराण शरणागती पत्करेल की प्रतिकार करत आखाती प्रदेशात पसरलेल्या अमेरिकेच्या ठिकाणांवर हल्ले सुरू करेल.
जगभरातील प्रतिक्रिया
संयुक्त राष्ट्र: संयुक्त राष्ट्रांचे सरचिटणीस अँटोनियो गुटेरेस यांनी अमेरिकेने बळाचा वापर केल्याबद्दल तीव्र चिंता व्यक्त केली. त्यांनी 'एक्स' या सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर म्हटले, की "हा संघर्ष वेगाने नियंत्रणाबाहेर जाण्याचा धोका वाढत आहे, ज्याचे नागरिकांसाठी, प्रदेशासाठी आणि जगासाठी विनाशकारी परिणाम होऊ शकतात. मी सदस्य राष्ट्रांना तणाव कमी करण्याचे आवाहन करतो. कोणताही लष्करी तोडगा नाही. मुत्सद्देगिरी हाच एकमेव मार्ग आहे."
युनायटेड किंगडम: ब्रिटिश पंतप्रधान कीर स्टार्मर यांनी मध्यपूर्वेपलीकडे संघर्ष वाढण्याची भीती व्यक्त केली. त्यांनी सर्व बाजूंना या संकटावर राजनैतिक तोडगा काढण्यासाठी वाटाघाटी करण्याचे आवाहन केले. या अस्थिर प्रदेशात स्थैर्य महत्त्वाचे आहे, असे ते म्हणाले. यूकेने युरोपियन युनियन, फ्रान्स आणि जर्मनीसोबत गेल्या आठवड्यात जिनिव्हा येथे इराणसोबत राजनैतिक तोडगा काढण्याचा प्रयत्न केला होता, पण त्यात त्यांना यश आले नाही. स्टार्मर म्हणाले, की इराणचा अण्वस्त्र कार्यक्रम जागतिक सुरक्षेसाठी मोठा धोका आहे. "इराणला कधीही अण्वस्त्र विकसित करण्याची परवानगी दिली जाऊ शकत नाही आणि अमेरिकेने हा धोका कमी करण्यासाठी कारवाई केली आहे," असे स्टार्मर म्हणाले.
रशिया: रशियन सुरक्षा परिषदेचे उपप्रमुख दिमित्री मेदवेदेव म्हणाले, अनेक देश इराणला अण्वस्त्रे पुरवण्यासाठी तयार आहेत. त्यांनी कोणत्या देशांचा उल्लेख केला नाही, पण अमेरिकेच्या हल्ल्यामुळे कमी नुकसान झाले आहे आणि तेहरानला अण्वस्त्रे मिळवण्यापासून रोखणार नाही, असे ते म्हणाले. रशियन परराष्ट्र मंत्रालयाने या हवाई हल्ल्यांचा तीव्र निषेध केला. आंतरराष्ट्रीय कायद्याचे, संयुक्त राष्ट्र चार्टरचे आणि संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदेच्या ठरावांचे हे घोर उल्लंघन आहे, असे त्यांनी म्हटले.
इराक: इराकी सरकारने अमेरिकेच्या हल्ल्यांचा निषेध केला. लष्करी वाढीमुळे मध्यपूर्वेत शांतता आणि सुरक्षेला मोठा धोका निर्माण झाला आहे, असे त्यांनी म्हटले. यामुळे प्रादेशिक स्थैर्याला गंभीर धोका निर्माण होतो, असे सांगत त्यांनी हे संकट कमी करण्यासाठी राजनैतिक प्रयत्नांचे आवाहन केले. सरकारी प्रवक्ते बासेम अल-अवदी यांनी निवेदनात म्हटले, "अशा हल्ल्यांचा सातत्य धोकादायक वाढीस कारणीभूत ठरू शकते, ज्याचे परिणाम एकाच राज्याच्या सीमांपलीकडे जातील, ज्यामुळे संपूर्ण प्रदेश आणि जगाच्या सुरक्षेला धोका निर्माण होईल."
इजिप्त : अध्यक्ष अब्देल फत्ताह अल-सिसी यांनी मध्यपूर्व संघर्षाच्या वाढत्या गंभीर परिणामांबद्दल चेतावणी दिली आणि वाटाघाटीवर परत येण्याचे आवाहन केले.
सौदी अरेबिया : सौदी अरेबियाने यापूर्वी इस्रायलच्या इराणच्या अणु सुविधा आणि लष्करी नेत्यांवरील हल्ल्यांचा निषेध केला होता. त्यांनी अमेरिकेच्या हवाई हल्ल्यांबद्दल तीव्र चिंता व्यक्त केली, पण त्यांचा निषेध करणे टाळले. परराष्ट्र मंत्रालयाने एका निवेदनात म्हटले, "राज्याने संयम पाळण्यासाठी, तणाव कमी करण्यासाठी आणि पुढील वाढ टाळण्यासाठी सर्व संभाव्य प्रयत्न करण्याची गरज आहे."
कतार : मध्यपूर्वेतील अमेरिकेचा सर्वात मोठा लष्करी तळ असलेल्या कतारने इस्रायल-इराण युद्धात वाढलेल्या तणावाबद्दल खेद व्यक्त केला. त्यांच्या परराष्ट्र मंत्रालयाने एका निवेदनात सर्व पक्षांना संयम दाखवण्याचे आणि तणाव वाढवणे टाळण्याचे आवाहन केले आहे. "संघर्ष आणि त्यांच्या दुःखद मानवीय परिणामांनी त्रासलेले या प्रदेशातील लोक हे सहन करू शकत नाहीत," असे त्यांनी म्हटले. कतारने इस्रायल-हमास युद्धात एक महत्त्वाचा मध्यस्थ म्हणून काम केले आहे.
हमास आणि हौथी : येमेनमधील हौथी बंडखोर आणि हमास या दोघांनीही अमेरिकेच्या हल्ल्यांचा निषेध केला. हौथीच्या राजकीय ब्यूरोने एका निवेदनात मुस्लिम राष्ट्रांना झिओनिस्ट-अमेरिकन अहंकाराविरुद्ध एकच आघाडी म्हणून जिहाद आणि प्रतिकार पर्याय निवडण्याचे आवाहन केले. हमास आणि हौथी हे इराणच्या 'प्रतिकार धुरी' (Axis of Resistance) चा भाग आहेत. ही इराण समर्थक गटांची मालिका आहे.
लेबनॉन : लेबनीज अध्यक्ष जोसेफ औन म्हणाले, अमेरिकेच्या बॉम्बस्फोटांमुळे प्रादेशिक संघर्ष वाढू शकतो. तो कोणताही देश सहन करू शकणार नाही. त्यांनी वाटाघाटीचे आवाहन केले. औन यांनी 'एक्स' वरील निवेदनात म्हटले, "लेबनॉन, त्याचे नेतृत्व, पक्ष आणि लोक आज पूर्वीपेक्षा अधिक जागरूक आहेत की त्यांनी आपल्या भूमीवर आणि प्रदेशात झालेल्या युद्धांसाठी मोठी किंमत मोजली आहे. त्यांना आता आणखी किंमत मोजायची नाही."
पाकिस्तान : अमेरिकेच्या हल्ल्यांना पाकिस्तानने "अत्यंत त्रासदायक वाढ" असे संबोधले. ट्रम्प यांना भारत-पाकिस्तान संकटात राजनैतिक हस्तक्षेपाबद्दल नोबेल शांतता पुरस्कारासाठी नामांकित केल्यानंतर काही दिवसांनी हे घडले. "हे हल्ले आंतरराष्ट्रीय कायद्याच्या सर्व नियमांचे उल्लंघन करतात," असे सरकारने एका निवेदनात म्हटले. "इराणला संयुक्त राष्ट्र चार्टर अंतर्गत स्वतःचा बचाव करण्याचा कायदेशीर अधिकार आहे."
चीन : चीनने इराणवरील अमेरिकेच्या हल्ल्यांचा निषेध केला. हे आंतरराष्ट्रीय कायद्याचे गंभीर उल्लंघन आहे, ज्यामुळे मध्यपूर्वेत तणाव वाढला आहे, असे त्यांनी म्हटले. एका निवेदनात, चिनी परराष्ट्र मंत्रालयाने सर्व पक्षांना, विशेषतः इस्रायलला, युद्धविराम लागू करण्याचे आणि संवाद सुरू करण्याचे आवाहन केले. "चीन आंतरराष्ट्रीय समुदायासोबत एकत्र काम करण्यास, प्रयत्न एकत्र करण्यास आणि न्याय राखण्यास इच्छुक आहे. मध्यपूर्वेत शांतता आणि स्थिरता प्रस्थापित करण्याच्या कामात योगदान देण्यास तयार आहे," असे मंत्रालयाने म्हटले.
युरोपियन युनियन : युरोपियन युनियनच्या शीर्षस्थ राजनैतिक अधिकाऱ्याने म्हटले, की इराणला अण्वस्त्र विकसित करण्याची परवानगी दिली जाऊ नये, पण त्यांनी संघर्षात सामील असलेल्यांना संयम दाखवण्याचे आवाहन केले. युरोपियन युनियनच्या परराष्ट्र धोरण प्रमुख काजा कॅलस यांनी सोशल मीडियावरील पोस्टमध्ये म्हटले, "मी सर्व बाजूंना मागे हटण्याचे, वाटाघाटीच्या टेबलावर परत येण्याचे आणि पुढील वाढ रोखण्याचे आवाहन करते."
इटली : परराष्ट्र मंत्री अँटोनियो ताज्जानी म्हणाले, इराणच्या अण्वस्त्र सुविधा संपूर्ण क्षेत्रासाठी धोका आहेत, पण आशा आहे की ही कारवाई संघर्षात तणाव कमी करेल आणि वाटाघाटीला मार्ग मोकळा करेल.
युरोपियन कौन्सिल : अध्यक्ष अँटोनियो कोस्टा यांनी बॉम्बस्फोटांबद्दल तीव्र चिंता व्यक्त केली आणि सर्व पक्षांना संयम दाखवण्याचे तसेच आंतरराष्ट्रीय कायदा आणि अणु सुरक्षेचा आदर करण्याचे आवाहन केले. कोस्टा पुढे म्हणाले, "पुढील वाढीमुळे पुन्हा एकदा अनेक नागरिक बळी पडतील. युरोपियन युनियन वाटाघाटीच्या टेबलावर शांततापूर्ण तोडगा काढण्यासाठी पक्ष आणि आमच्या भागीदारांशी संवाद साधत राहील."
आयर्लंड : उपपंतप्रधान सायमन हॅरिस यांनी अमेरिकेच्या हवाई हल्ल्यांना "एका अत्यंत धोकादायक संघर्षाची वाढ" असे संबोधले, ज्याचे वर्णन आधीच 'ज्वलनशील' असे केले होते. गाझामधील इस्रायलच्या युद्धावर विशेष टीका केलेल्या आयर्लंडने इतर युरोपीय देशांच्या पावलांवर पाऊल टाकत, इराणला अण्वस्त्र मिळवण्यापासून रोखणाऱ्या वाटाघाटीचे आवाहन केले. "आम्ही आता एका विशेष धोकादायक क्षणात प्रवेश करत आहोत," असे हॅरिस म्हणाले. "आता वाढीच्या शक्यता पूर्वीपेक्षा अधिक आहेत आणि आंतरराष्ट्रीय समुदायाचे या अत्यंत अस्थिर संघर्षावरील नियंत्रण पूर्णपणे गमावण्याची खरी शक्यता आहे."
लॅटिन अमेरिका : डाव्या विचारसरणीच्या लॅटिन अमेरिकन सरकारांनी अमेरिकेच्या हल्ल्यांना तीव्र विरोध दर्शवला. इराण समर्थक व्हेनेझुएलाने या हल्ल्यांना बेकायदेशीर, अक्षम्य आणि अत्यंत धोकादायक म्हटले. कोलंबियाचे अध्यक्ष गुस्तावो पेट्रो म्हणाले, हे मध्यपूर्वेचा अपमान आहे. चिलीचे अध्यक्ष गॅब्रिएल बोरिक म्हणाले, की त्यांनी मानवतेने स्थापित केलेल्या नियमांचे उल्लंघन केले आहे. मेक्सिकोच्या परराष्ट्र मंत्रालयाने शांततेसाठी तातडीचे आवाहन केले. याउलट, अर्जेंटिनाचे उदारमतवादी अध्यक्ष जेवियर मिलेई, ट्रम्प आणि इस्रायलचे पंतप्रधान बेंजामिन नेतन्याहू यांचे निष्ठावान मित्र, यांनी सोशल मीडियावर या हल्ल्यांची प्रशंसा केली. त्यांच्या प्रवक्त्याने म्हटले, "दहशतवाद, पुन्हा कधीही नाही."
जपान : जपानचे पंतप्रधान शिगेरु इशिबा यांनी रविवारी पत्रकारांना सांगितले, की परिस्थिती लवकरात लवकर शांत करणे महत्त्वाचे आहे. इराणचा अण्वस्त्र विकासही रोखला पाहिजे, असे त्यांनी सांगितले. अमेरिकेच्या इराणवरील हल्ल्यांना पाठिंबा देता का, असे विचारले असता, इशिबा यांनी टिप्पणी करण्यास नकार दिला.
'आवाज मराठी'वर प्रसिद्ध होणारे लेखन, व्हिडिओज आणि उपक्रम यांविषयीचे अपडेट्स मिळवण्यासाठी या लिंक्सवर क्लिक करा -
Awaz Marathi WhatsApp Group
Awaz Marathi Facebook Page
Awaz Marathi Twitter
.jpg "प्रातिनिधिक चित्र")
.jpg "पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि इराणचे मसूद पेझेशकियान")
.jpg "इराणचे सर्वोच्च नेते अयातुल्ला अली खामेनेई")
.jpg "सुरक्षा परिषदेची बैठक")
.jpg "सीरियातील चर्च")
