नौशाद अख्तर, गया

केवळ १८ वर्षांचे असताना फैजान अली बिझनेस स्टडीजमध्ये पदवी शिक्षण घेत होते. पण आयुष्याने त्यांना वेगळीच दिशा दिली. शिक्षणापेक्षाही किंवा महत्त्वाकांक्षेपेक्षाही, खऱ्या अर्थाने समाजाची सेवा करणे महत्त्वाचे आहे, याची त्यांना जाणीव झाली.

"जर तुम्हाला एखाद्याचे दुःख वाटून घ्यायचे असेल, तर वय आणि शिक्षण महत्त्वाचे नसते - महत्त्वाचे असते ते तुमच्यातील तळमळ. ज्या दिवशी तुम्हाला समाजाची जबाबदारी जाणवते, त्याच दिवशी तुम्ही खरी सेवा करायला सुरुवात करता," असे फैजान यांनी 'आवाज - द व्हॉईस'ला सांगितले.

आज २३ वर्षांचे फैजान अली हे निस्वार्थ सेवेचे एक उत्तम उदाहरण बनले आहेत. एका सामान्य कुटुंबात वाढलेल्या फैजान यांनी त्यांचे आयुष्य कॉर्पोरेट भविष्याकडून सामाजिक कार्याकडे इतके वेगाने वळेल असे कधीच वाटले नव्हते.

कोविड-१९ च्या संकटकाळात त्यांनी एक सहज प्रतिसाद म्हणून सुरू केलेले काम आता एका मोठ्या चळवळीत रूपांतरित झाले आहे: 'ह्युमन हूड ऑर्गनायझेशन' (H2O).

२०१७ मध्ये ही कल्पना आकार घेऊ लागली असली तरी, महामारीच्या काळात H2O खऱ्या अर्थाने पुढे आले. सुरुवातीला फक्त रक्तदान मोहिमेवर लक्ष केंद्रित करणाऱ्या या संस्थेने नंतर आपल्या कामाचा विस्तार केला.

आज H2O लावारिस मृतदेहांवर अंत्यसंस्कार करते, भुकेल्यांना अन्न देते, गरिबांना कपडे आणि ब्लँकेट वाटप करते, प्लाझ्मा दान मोहिमा आयोजित करते, आपत्कालीन वैद्यकीय मदत पुरवते, मासिक पाळीच्या स्वच्छतेबद्दल जागरूकता वाढवते आणि नैसर्गिक आपत्तींमध्ये मदत करते.

एकजुटीचे सामर्थ्य

कोविड-१९ च्या लॉकडाऊनमध्ये जेव्हा रक्तपेढ्यांमध्येही रक्त कमी पडत होते, तेव्हा फैजान आणि त्यांच्या चमूने पुढे येऊन २४ तास मदत देत २४ लोकांचे प्राण वाचवले. त्यांच्या चमूत कॉलेजचे विद्यार्थी, वृद्ध, हिंदू, मुस्लिम आणि महिलांचा समावेश आहे. या सर्वांना एकाच गोष्टीने एकत्र आणले आहे: लोकांचे प्राण वाचवणे.

त्यांचे घोषवाक्यच सर्व काही सांगते: "जेव्हा जीवन वाचवायचे असेल, तेव्हा रक्तदान करा. तुमच्या रक्तामुळे एका अनोळखी व्यक्तीचा जीव वाचला, यापेक्षा मोठे कोणतेही बक्षीस नाही."

या चमूमधील मुस्लिम महिला सामाजिक नियमांना बाजूला सारून रक्तदान शिबिरांमध्ये सक्रियपणे भाग घेत आहेत. मनीषा, झैनब, सदफ, निशात, रुमान, अदिती, शबनम आणि अमृता यांसारख्या स्वयंसेविका त्यांच्या शिक्षणासोबतच मानवतावादी कामाची जबाबदारीही निभावत आहेत.

फैजान यांचे नेतृत्व एखाद्या राष्ट्रीय मोहिमेचे नेतृत्व करणाऱ्या कॉर्पोरेट मॅनेजरसारखे रणनीतिक आणि प्रेरणादायी आहे. त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली, H2O ने गया, जहानाबाद, डेहरी-ऑन-सोन, शेरघाटी येथून दिल्ली आणि वाराणसीपर्यंत एक मजबूत रक्तदान जाळे तयार केले आहे. दिल्लीमध्ये एका व्यक्तीला तातडीने रक्ताची गरज होती, तेव्हा त्यांच्या नेटवर्कमधील एका स्वयंसेवकाने लगेच मदत केली, अशी आठवण त्यांनी सांगितली.

H2O च्या चमूतील माणसे केवळ स्वयंसेवक नाहीत, ते खरे हिरो आहेत: सैफी खान यांनी कर्करोगाच्या रुग्णाचा, अभय शर्मा यांचा जीव वाचवला, नवाब आलम यांनी अलका सिन्हा यांना मदत केली, हामिद खान यांनी उषा देवी यांना सहकार्य केले आणि मोहम्मद आकिब यांनी नीरज कुमार यांचा जीव वाचवला.

त्यांच्या प्रत्येक कृतीतून केवळ माणुसकीच नाही, तर जातीय सलोख्याचाही संदेश मिळतो. या अशा कथा आहेत, जिथे गरजांमुळे हिंदू-मुस्लिम एक झाले आणि सर्व भेद मिटवले.

त्याग आणि प्रेरणा

H2O चे कार्य फक्त वैद्यकीय आपत्कालीन परिस्थितीपुरते मर्यादित नाही. हा गट बेघर लोकांना अन्न पुरवतो, हिवाळ्यात ब्लँकेट आणि कपड्यांचे वाटप करतो, लावारिस लोकांवर अंत्यसंस्कार करतो आणि नैसर्गिक आपत्तींमध्ये मदत करतो. केरळमधील भीषण पूर असो किंवा बिहारमधील स्थानिक आपत्कालीन परिस्थिती असो, H2O नेहमीच मदतीसाठी पुढे आले आहे.

२०२१ च्या रमजानमध्ये फैजान यांची सहनशीलता अधिक दिसून आली. ते कोविड-१९ रुग्णांना ऑक्सिजन सिलेंडर पोहोचवत असतानाच त्यांना त्यांचे वडील अता-उल-रेहमान यांच्या निधनाची बातमी मिळाली. या घटनेमुळे कोणीही खचून गेले असते, पण फैजान थांबले नाहीत. त्यांनी आपले काम सुरूच ठेवले. या ताकदीमुळे त्यांना 'बिहार शौर्य सन्मान' आणि 'मगध रत्न पुरस्कार' असे पुरस्कार मिळाले.

फैजान यांच्यासाठी रक्तदान करणे हे केवळ एक शारीरिक कार्य नाही, तर एक प्रतीकात्मक कार्य आहे. "आपण आपल्या रक्ताद्वारे जीवन दिले पाहिजे, जेणेकरून आपण जगत राहू - फक्त आपल्या शरीरातच नाही, तर इतरांच्या शरीरातही," असे ते म्हणतात.

गया येथे मुख्यालय असलेल्या ह्युमन हूडचा विस्तार आता दिल्ली, वाराणसी आणि लखनऊ यांसारख्या शहरांमध्ये झाला आहे. कोणालाही वेळेवर मदत न मिळाल्यामुळे जीव गमवावा लागू नये, हे या संस्थेचे ध्येय आहे. प्रत्येक नागरिकांमध्ये सामुदायिक सेवेची भावना जागृत करण्यासाठी फैजान यांनी तरुणांसाठी विकास आणि मानवतावादी कामाचे प्रशिक्षण कार्यक्रमही सुरू केले आहेत.

आज फैजान अली हे बिहारमध्ये तरुणांच्या नेतृत्वाखालील बदलाचे प्रतीक बनले आहेत. त्यांच्या कामाला सोशल मीडिया आणि बातम्यांच्या माध्यमातून जास्त प्रसिद्धी मिळत आहे. त्यांची चमू निस्वार्थ भावनेने आणि समर्पणाने काम करते. एका मुलाखतीमध्ये फैजान म्हणाले, "मी १०० वर्षे जगेन की नाही हे माहीत नाही, पण मला १०० वेळा रक्तदान करून हजारो लोकांच्या हृदयात कायमचे राहायचे आहे."

फैजान यांची कहाणी हे सिद्ध करते की, सेवेसाठी वय, संपत्ती किंवा पदवीची गरज नाही - त्यासाठी फक्त सहानुभूती आणि समर्पण लागते. या जगात जिथे स्वार्थाचे ढग असतात, तिथे फैजानसारखे लोक आशेचा किरण बनून उभे आहेत.

गयाच्या गल्ल्यांमधून सुरू झालेला त्यांचा प्रवास आता देशभरातील तरुणांच्या हृदयात पोहोचला आहे. फैजान अली आपल्याला आठवण करून देतात की, दृढ विश्वास आणि धैर्याने एक व्यक्तीही मोठा बदल घडवू शकते.