देवकिशोर चक्रवर्ती / कोलकाता

कोलकात्याच्या गजबजाटात, जिथे सामाजिक आव्हानं आणि शहरी संघर्ष रोजचाच असतो, तिथे एका व्यक्तीची दूरदृष्टी शांतपणे अनेकांचे आयुष्य बदलत आहे. 'इच्छाशक्ती आणि प्रामाणिक प्रयत्न असतील, तर समाज नक्कीच बदलू शकतो,' या सत्याचे गुलाम फारुक हे जिवंत उदाहरण आहेत.

अनेक अडथळ्यांवर मात करत, फारुक यांनी सामाजिक ऱ्हासाला थेट तोंड दिले आहे. त्यांनी प्रत्येक संकटाला संधीत बदलले आणि उपेक्षित लोकांना आशेचा किरण दाखवला. आज ते केवळ एक मानवतावादी व्यक्ती नाहीत, तर एक मार्गदर्शक शक्ती बनले आहेत. त्यांच्या अथक प्रयत्नांनी शहरात मोठे बदल घडवून आणले आहेत.

फारुक यांचा समाजसेवेचा प्रवास मानवी कल्याणासाठी असलेल्या त्यांच्या वैयक्तिक वचनबद्धतेतून सुरू झाला. त्यांच्या नेतृत्वाखाली, 'राइट्स फॉर ऑल' ही संस्था एका पारंपरिक धर्मादाय संस्थेच्या सीमांच्या खूप पुढे गेली आहे. समाजातील प्रत्येक घटकासाठी न्याय, प्रतिष्ठा आणि समानता जपण्याचे वचन देणारी ही एक चळवळ बनली आहे.

त्यांच्यासोबत त्यांच्या पत्नी, गीती हकीम यादेखील आहेत. राज्य अध्यक्ष म्हणून त्यांचे नेतृत्व आणि खंबीर पाठिंबा, सरचिटणीस असलेल्या फारुक यांच्या भूमिकेला पूरक ठरतो. ज्यांचा आवाज अनेकदा ऐकला जात नाही, त्यांना बुलंद करण्यासाठी आणि करुणेला कृतीत बदलण्यासाठी या दोघांनी स्वतःला समर्पित केले आहे.

'राइट्स फॉर ऑल'ची सुरुवात अलीकडच्या इतिहासातील एका अत्यंत आव्हानात्मक काळात झाली. २०२३ मध्ये, कोविड-१९ महामारीने पश्चिम बंगालला थांबवले होते आणि प्रदीर्घ लॉकडाउनमुळे हजारो लोक बेरोजगार झाले होते. या अनिश्चिततेच्या काळात, फारुक यांनी सामाजिक कल्याणासाठी आपली संसाधने आणि ऊर्जा वापरण्याची संधी पाहिली.

"प्रत्येक व्यक्तीचा सन्मान जपत, ज्यांचा आवाज दाबला गेला आहे, त्यांना बुलंद करणे हे आमचे ध्येय आहे," असे ते 'आवाज द व्हॉइस'ला सांगतात. "पश्चिम बंगाल आणि इतर राज्यांमध्ये आमच्या उपक्रमांतून, सामाजिक हक्क प्रत्येकापर्यंत पोहोचावेत यासाठी आम्ही प्रयत्नशील आहोत."

संस्थेची व्याप्ती मोठी आणि प्रभावी आहे. त्यामध्ये मानवाधिकार, शांतता, महिला सक्षमीकरण, बाल-पुरुष-ट्रान्सजेंडर हक्क, ज्येष्ठ नागरिक कल्याण, दिव्यांग हक्क, कामगार हक्क, ग्राहक संरक्षण, शिक्षण, आरोग्य, समाज विकास, प्राणी कल्याण आणि पर्यावरण संवर्धन यांसारख्या उपक्रमांचा समावेश आहे. या विशाल सामाजिक कार्याच्या पटावर, प्रत्येक विभाग समर्पित व्यावसायिकांद्वारे चालवला जातो.

त्यांच्या प्रमुख मोहिमांपैकी एक म्हणजे 'स्वच्छ कोलकाता अभियान'. शहराला कचरामुक्त करणे हा या अभियानाचा उद्देश आहे. पूर्व रेल्वेच्या सहकार्याने, कोलकाता रेल्वे स्थानकावर एक महत्त्वपूर्ण जनजागृती कार्यक्रम आयोजित करण्यात आला होता. पद्मभूषण पुरस्कार विजेत्या उषा उथुप यांनी या कार्यक्रमाला भेट दिली होती.

तरुणांना अमली पदार्थांच्या व्यसनापासून वाचवण्याची गरज ओळखून, फारुक आंतरराष्ट्रीय अमली पदार्थ विरोधी दिनानिमित्त विविध कार्यक्रमांचे आयोजन करतात. कोलकाता पोलिसांच्या दक्षिण विभागाच्या सहकार्याने, 'राइट्स फॉर ऑल' अमली पदार्थांविरोधात मोहीम राबवते. यात शहरातील मान्यवर, राजकारणी, अभिनेते आणि प्रतिष्ठित शाळांमधील विद्यार्थी सहभागी होतात.

'स्ट्रीट टू म्युझियम ड्राइव्ह'च्या माध्यमातून, वंचित मुलांना भारतीय संग्रहालयात शैक्षणिक सहलीसाठी नेले जाते. तिथे ते इतिहास आणि विज्ञानावरील संवादात्मक सत्रांमध्ये भाग घेतात. लॉकडाउनच्या काळात, संस्थेने ५०० हून अधिक गरजू व्यक्तींना दररोज अन्न पुरवठा सुनिश्चित केला होता.

महिला सक्षमीकरण हे संस्थेचे प्रमुख कार्य आहे. "आम्ही महिलांच्या हक्कांसाठी, विशेषतः मुस्लिम समाजात, नियमितपणे जनजागृती मोहीम राबवतो. यामुळे महिला आपले हक्क आत्मविश्वासाने समजू शकतील आणि मांडू शकतील," असे गीती हकीम सांगतात.

गुलाम फारुक आणि गीती हकीम यांच्या प्रेरणादायी नेतृत्वाखाली, 'राइट्स फॉर ऑल' ही संस्था न्याय, सर्वसमावेशकता आणि मानवी प्रतिष्ठेची एक मशाल बनून कार्यरत आहे.