बंगाली समाजात विद्वत्ता, साहित्य आणि वादविवादाची एक मजबूत परंपरा आहे. संगीत, कविता, सिनेमा, नाट्य, चित्रकला आणि समाजसेवेबद्दलच्या त्यांच्या समज आणि रसिकतेसाठीही ते ओळखले जातात. मुस्लिम समाजातील या 'चेंजमेकर्स'नी पश्चिम बंगालमध्ये जपल्या जाणाऱ्या उच्च मूल्यांमध्ये आणि अभिरुचीमध्ये मोठी भर घातली आहे.
१. हलिमा खातून
हलिमा खातून यांनी आपले जीवन उपेक्षित समुदायांच्या, विशेषतः महिलांच्या उन्नतीसाठी समर्पित केले आहे. त्या अशा महिलांना मार्गदर्शन करतात, ज्या प्रतिकूल परिस्थितीतही स्वतःला सिद्ध करण्यासाठी संघर्ष करत आहेत. सुंदरबनातील मच्छीमार समाजातील महिलांसोबत त्यांनी केलेले काम महत्त्वपूर्ण ठरले, जिथे त्यांनी त्यांच्या समस्या सोडवण्यासाठी सातत्याने पाठिंबा दिला. त्यांच्या संस्थेने ७०० हून अधिक विडी कामगार महिलांना अधिकृत ओळखपत्र मिळवून दिले आहे. अनेक कुटुंबे गरिबीमुळे आपल्या लहान मुलींचे लग्न लावून देतात, ही प्रथा रोखण्यासाठी हलिमा लढा देत आहेत. अनेक बालविवाह यशस्वीपणे रोखल्यामुळे, त्यांची तुलना 'दबंग' अधिकाऱ्याशी केली जाते.
२. सत्तार मास्टर
अब्दुस सत्तार यांनी आपले बहुतेक आयुष्य शिक्षणाच्या कार्यासाठी वाहून घेतले आहे. झालोंगी ब्लॉकमधून आलेले सत्तार, शांतिपूर, डोमकल, इस्लामपूर आणि आसपासच्या परिसरात केवळ "सत्तार मास्टर" म्हणून ओळखले जातात. आपल्या असीम करुणेमुळे आणि इतरांच्या कल्याणासाठी असलेल्या समर्पणामुळे अब्दुस सत्तार एक आदरणीय व्यक्तिमत्व बनले आहेत.
३. इमरन नहर
हुगळी जिल्ह्यातील पांडुआ येथील इमरन नहर हे हरवलेल्या लोककथांचा खजिना जतन करत आहेत. गेल्या काही वर्षांत, त्यांनी विविध स्त्रोतांकडून पाचशेहून अधिक परीकथांचे दस्तऐवजीकरण केले आहे. आधुनिक, उदासीन समाजापुढे, ग्रामीण बंगालमधील शतकानुशतके जुन्या म्हणी आणि मौखिक परंपरा नाहीशा होत आहेत. नहर यांनी तीन हजारांहून अधिक विस्मृतीत गेलेल्या बंगाली म्हणींना वाचवून, सांस्कृतिक स्मृतींशी एक महत्त्वाचा दुवा पुन्हा जिवंत केला आहे.
४. हफिझूर रहमान
हफिझूर रहमान यांनी मानवतावादी सेवेचा एक उत्तम आदर्श ठेवला आहे. त्यांच्या संस्थेमार्फत, हिंदू आणि मुस्लिम दोन्ही समुदायांतील मुलींना आत्मनिर्भर होण्यासाठी प्रशिक्षण दिले गेले आहे. त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली, गरीब मुलींना शिलाई मशीन पुरवून, त्यांनी आंतरधर्मीय सलोखा आणि सक्षमीकरणाला प्रोत्साहन दिले आहे. रहमान यांचे कार्य इथेच थांबत नाही. दर महिन्याच्या शेवटच्या रविवारी, त्यांची संस्था गरजू लोकांसाठी मोफत वैद्यकीय तपासणी, डोळे तपासणी आणि औषधोपचारासाठी डॉक्टरांना आमंत्रित करते.
५. शेख बहारुल इस्लाम
'सोजग मंच'चे संस्थापक आणि सध्याचे संपादक शेख बहारुल इस्लाम यांच्या मते, या संस्थेने गेल्या काही वर्षांत शांतपणे अनेक मैलाचे दगड पार केले आहेत. "गरजू लोकांना, लहानशा मार्गाने का होईना, मदत करण्यासाठी आम्ही पुढे यावे, यासाठी 'सोजग मंच'ची स्थापना झाली," असे इस्लाम सांगतात. ते पुढे म्हणतात, "आम्ही शिक्षणात स्वतःची संसाधने गुंतवण्याचे धाडस केले आणि त्याच धैर्याने आम्हाला व्यापक ओळख मिळवून दिली."
६. गुलाम फारुक
समाजसेवक गुलाम फारुक यांनी मानवी कल्याणाच्या वचनबद्धतेने आपला प्रवास सुरू केला. त्यांची संस्था, 'राइट्स फॉर ऑल', कोलकाता स्वच्छ करण्यासाठी सक्रियपणे काम करत आहे, तसेच आंतरराष्ट्रीय अमली पदार्थ विरोधी दिनानिमित्त कोलकाता पोलिसांच्या दक्षिण विभागाच्या सहकार्याने अमली पदार्थ विरोधी मोहिमही राबवत आहे. फारुक वंचित मुलांना शैक्षणिक सहली आणि सुविधा मिळाव्यात यासाठी प्रयत्न करतात.
७. मुहम्मद नुरुल इस्लाम
मुहम्मद नुरुल इस्लाम यांच्या नेतृत्वाखाली, एका धाडसी संघाने सर्व स्तरांवर शिक्षणाचा प्रसार करण्याचा आव्हानात्मक मार्ग निवडला आहे. ऐतिहासिकदृष्ट्या उपेक्षित असलेल्या अल्पसंख्याक समुदायांना सक्षम बनवून, त्यांना आत्मविश्वासू आणि शिक्षित समाजात रूपांतरित करणे हे त्यांचे ध्येय आहे. ते सामाजिक आणि आर्थिकदृष्ट्या वंचित असलेल्या प्रतिभावान विद्यार्थ्यांना सतत पाठिंबा देत आहेत.
८. जहांगीर मल्लिक
जहांगीर मल्लिक यांच्यामुळे हजारो लोक प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्षपणे आपला उदरनिर्वाह करत आहेत. बर्दवानमधील बुलबुलीताला येथील मूळ रहिवासी असलेल्या मल्लिक यांनी २०१९ मध्ये 'जे.एम. बझार'ची स्थापना केली. २००६ मध्ये, त्यांनी घोष मार्केटमधील एका लहान स्टॉलवरून साड्या विकायला सुरुवात केली. चिकाटी, बुद्धिमत्ता आणि प्रामाणिकपणाच्या जोरावर, आज त्याच बाजारात त्यांचे दोन मोठे काउंटर्स आहेत. आपल्या यशानंतरही, ते आपली विनम्र सुरुवात विसरलेले नाहीत आणि गरजू लोकांना सतत मदत करत आहेत.
९. मतिउर रहमान
जगाला आपत्तीतून वाचवणे हे आजच्या काळातील सर्वात मोठे आव्हान बनले आहे. बंगाली शास्त्रज्ञ मतिउर रहमान याच आव्हानाला तोंड देत आहेत. केंब्रिज विद्यापीठातील एक वरिष्ठ शास्त्रज्ञ असलेल्या रहमान यांनी, शुभाजित भट्टाचार्य यांच्यासोबत मिळून 'कृत्रिम पान' (Artificial Leaf) विकसित केले आहे - एक असे उपकरण जे सूर्यप्रकाश, पाणी आणि कार्बन डायऑक्साइड वापरून द्रव इंधन आणि ऑक्सिजन तयार करते. 'नेचर एनर्जी'मध्ये प्रकाशित झालेल्या या शोधामुळे वातावरणातील CO₂ चे रूपांतर इथेनॉल, प्रोपेनॉल आणि इतर इंधनांमध्ये होते.
१०. मोस्ताक होसेन
पश्चिम बंगालमधील प्रमुख उद्योगपती आणि शिक्षणप्रेमींपैकी एक असलेले मोस्ताक होसेन, त्यांच्या दानशूरतेसाठी ओळखले जातात. त्यांच्या पुढाकाराने त्यांच्या गावाला भारताच्या नकाशावर एक महत्त्वाचे स्थान मिळाले आहे. होसेन हे अत्यंत दयाळू आणि शिक्षणासाठी वचनबद्ध आहेत. समुदाय-चलित निवासी शाळांमधून, ते कोणताही भेदभाव न करता शिक्षणाला प्रोत्साहन देतात, नैतिक विकास आणि सामाजिक जबाबदारीची भावना वाढवतात.
