शांतिप्रिया रॉयचौधरी

पश्चिम बंगालमध्ये दुर्गा पूजेचे मंडप सजायला सुरुवात झाली असताना, पाबड़ातीपूर गावातील शेख नूर, होसेन, मुस्तफा, कमाल आणि सैफुद्दीन यांची लगबग वाढली आहे. ते सिंह, मुकुट, शिव आणि माँ दुर्गेच्या मूर्तींना सजवण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या केसांच्या विगांची (केश) पॅकिंग करण्यात व्यस्त आहेत. उत्सवाची तारीख जवळ येत असल्याने, कापसाच्या केसांच्या विगांची मागणी वाढत आहे आणि त्यांच्यासमोर वेळेवर माल पोहोचवण्याचे आव्हान आहे.

या हंगामात नैसर्गिक आपत्तीचा मोठा फटका कापसाच्या विगांच्या व्यापाऱ्यांना बसला आहे. हावडा जिल्ह्यातील बारागाछिया येथील दुर्गा पूजेच्या मंडपांसाठी विग बनवणाऱ्या व्यापाऱ्यांना सततच्या पावसामुळे आणि हवेतील आर्द्रतेमुळे अनेक आव्हानांना सामोरे जावे लागत आहे. "यावर्षी सततच्या पावसामुळे, रंगवलेला कापूस उन्हात वाळायला खूप वेळ लागला. त्यामुळे, मूर्तींसाठी वेळेवर केस पुरवणे अवघड झाले आहे, ज्यामुळे यावर्षी व्यवसायाचे मोठे नुकसान झाले आहे," असे मुस्तफा यांनी सांगितले.

हावडाच्या जगतबल्लभपूर ब्लॉकमधील मुस्लिमबहुल गाव पाबड़ातीपूर, हे हिंदू देवी-देवतांच्या मूर्तींसाठी विग बनवण्यासाठी ओळखले जाते. हा त्यांच्यासाठी वर्षातील सर्वात व्यस्त काळ असतो आणि काही कारागीर सांगतात की, त्यांना जेवायलाही वेळ मिळत नाही. त्यांचा हा व्यवसाय काली पूजेपर्यंत चालतो आणि सरस्वती पूजेच्या वेळी पुन्हा सुरू होतो.

पाबड़ातीपूर गावाच्या मल्लिकपाडा, शेखपाडा आणि इतर भागांमध्ये ४०० हून अधिक मुस्लिम कुटुंबे आहेत. हावडा, हुगळी, कोलकाता आणि कुमारतुली येथील मूर्तिकार मूर्ती पूर्ण करण्यासाठी या प्रदेशातील लोकांनी बनवलेल्या केसांची वाट पाहत असतात. पाबड़ातीपूरमधील बहुतेक कुटुंबे मूर्तींसाठी कापसाचे केस बनवून आपला उदरनिर्वाह करतात.

पाबड़ातीपूरमधील काही लहान आणि मध्यम आकाराच्या मूर्ती-केश निर्मिती व्यापाऱ्यांनी सांगितले, "जरी मूर्तींसाठी केसांचा पुरवठा वर्षभर होत असला तरी, मुख्य व्यवसाय दुर्गा पूजेच्या वेळीच तेजीत असतो. या काळात, आम्ही अधिक पैसे गुंतवून जास्त कापूस खरेदी करू शकतो. पण यावर्षी जवळजवळ दररोज पाऊस पडत आहे, ज्यामुळे रंगवलेला कापूस वाळवणे कठीण झाले आहे." लहान आणि मध्यम आकाराच्या व्यवसायांना या समस्येचा सामना करावा लागतो, कारण आर्थिक अडचणींमुळे ते मोठ्या प्रमाणात कापूस आधीच खरेदी करून ठेवू शकत नाहीत.

पाबड़ातीपूर गावाच्या शेखपाडामधील रहिवासी शेख नूर यांचा देवीच्या मूर्तींसाठी केसांचा कारखाना आहे. तथापि, केवळ त्यांच्याच कारखान्यात नाही, तर येथील इतर ३१ हून अधिक कारखान्यांमध्येही कारागीर सध्या व्यस्त आहेत. पश्चिम बंगालमध्ये मूर्तींसाठी केस बनवण्यास सुरुवात करणारे पाबड़ातीपूर हे पहिले गाव होते. यामुळे गावातील हिंदू आणि मुस्लिमांचे नाते अधिक घट्ट झाले आहे.