गाझा पट्टीमध्ये बुधवारी (१९ नोव्हेंबर २०२५) इस्रायलने केलेल्या हवाई हल्ल्यांमध्ये २७ लोकांचा मृत्यू झाला. या घटनेमुळे पॅलेस्टिनी प्रदेशात लागू असलेला नाजूक युद्धविराम (ceasefire) पुन्हा एकदा धोक्यात आला आहे. इस्रायल आणि हमास या दोघांनीही एकमेकांवर युद्धविरामाच्या अटी मोडल्याचा आरोप केला आहे.

गेल्या महिन्यात युद्धविराम लागू झाल्यापासून गाझामध्ये झालेला हा सर्वात मोठा आणि प्राणघातक हल्ला आहे. विशेष म्हणजे, इस्रायलने लेबनॉनमध्येही हिजबुल्लाच्या ठिकाणांना लक्ष्य करत हल्ले सुरू केले आहेत. तिथेही जवळपास वर्षभरापासून युद्धविराम लागू होता.

गाझाच्या नागरी सुरक्षा यंत्रणेने दिलेल्या माहितीनुसार, उत्तरेकडील गाझा शहरात १४ लोक मारले गेले. तर दक्षिणेकडील खान युनिस भागात १३ जणांचा मृत्यू झाला. दोन स्थानिक रुग्णालयांनीही मृतांच्या या आकड्याला दुजोरा दिला आहे.

हल्ल्याचे कारण आणि परस्पर आरोप

इस्रायली लष्कराने आपली भूमिका स्पष्ट केली आहे. त्यांच्या मते, दक्षिणेकडील भागात तैनात असलेल्या आपल्या सैन्यावर दहशतवाद्यांनी गोळीबार केला. हे 'युद्धविराम कराराचे उल्लंघन' होते. त्याला प्रत्युत्तर म्हणून आम्ही हमासच्या ठिकाणांवर हल्ले केले.

दुसरीकडे, हमासने हे आरोप फेटाळून लावले आहेत. त्यांनी या हल्ल्यांना "धोकादायक चिथावणी" म्हटले आहे. १० ऑक्टोबरपासून लागू असलेला हा युद्धविराम अशा घटनांमुळे मोडीत निघू शकतो, असा इशाराही हमासने दिला आहे.

सामान्यांचे हाल

अशरफ अबू सुलतान (५०) हे रविवारीच आपल्या कुटुंबासह गाझा शहरातील घरी परतले होते. ते वर्षभर दक्षिणेकडे विस्थापित म्हणून राहत होते. ते म्हणाले, "आम्ही आमच्या पडक्या घरातील एक खोली कशीबशी दुरुस्त केली होती. दोन दिवसही झाले नाहीत, तोच पुन्हा बॉम्बवर्षाव आणि मृत्यूचे सत्र सुरू झाले. हे लोक आम्हाला श्वासही घेऊ देत नाहीत."

गाझा शहरातीलच रहिवासी निवीन अहमद आपल्या शेजाऱ्यांशी गप्पा मारत होत्या. त्या म्हणाल्या, "इस्रायलच्या बॉम्बवर्षावाने एका सेकंदात होत्याचे नव्हते केले. आम्ही स्फोटांचे आवाज ऐकले आणि धूर वर जाताना पाहिला. लोक धावत होते आणि रुग्णवाहिकांचे सायरन वाजत होते. त्यातून हुतात्मे (मृतदेह) नेले जात होते. पुढचे क्षेपणास्त्र कदाचित आमच्यावरही पडू शकते."

ट्रम्प शांतता योजनेचे भवितव्य

गाझामध्ये प्रसारमाध्यमांवर निर्बंध आहेत. त्यामुळे दोन्ही बाजूंनी दिलेल्या माहितीची स्वतंत्र पडताळणी करणे कठीण आहे. युद्धविराम लागू झाल्यापासून २९ ऑक्टोबरला सर्वाधिक मृत्यूंची नोंद झाली होती. तेव्हा १०० हून अधिक लोक मारले गेले होते. युद्धविराम काळात इस्रायलने केलेल्या हल्ल्यांमध्ये आतापर्यंत २८० हून अधिक पॅलेस्टिनींचा मृत्यू झाला आहे, असे गाझाच्या आरोग्य मंत्रालयाने म्हटले आहे.

हा युद्धविराम अमेरिकेच्या मध्यस्थीने झालेल्या करारावर आधारित आहे. यात ४८ ओलीस ठेवलेल्या नागरिकांची सुटका करण्यात आली. जिवंत ओलीस नागरिकांना सुरुवातीलाच सोपवण्यात आले, पण मृतदेह परत करण्याची प्रक्रिया संथ आहे. अजूनही तीन मृतदेह गाझामध्ये आहेत.

अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या शांतता योजनेच्या दुसऱ्या टप्प्यावर अद्याप सहमती झालेली नाही. यात हमासचे निःशस्त्रीकरण, संक्रमणकालीन प्राधिकरण स्थापन करणे आणि आंतरराष्ट्रीय सुरक्षा दल तैनात करणे यांसारख्या मुद्द्यांचा समावेश आहे.

संयुक्त राष्ट्रांच्या सुरक्षा परिषदेने सोमवारी अमेरिकेने तयार केलेल्या ठरावाच्या बाजूने मतदान केले. पण हमासने हा ठराव फेटाळला आहे. हा ठराव पॅलेस्टिनींच्या "राजकीय आणि मानवतावादी मागण्या" पूर्ण करत नसल्याचे त्यांचे म्हणणे आहे.

७ ऑक्टोबर २०२३ रोजी हमासने इस्रायलवर केलेल्या हल्ल्याने हे युद्ध सुरू झाले होते. त्यात १,२२१ लोकांचा मृत्यू झाला होता. त्यानंतर इस्रायलने केलेल्या प्रत्युत्तरादाखल कारवाईत आतापर्यंत किमान ६९,५१३ लोकांचा बळी गेला आहे.

लेबनॉन आणि सीरियातही संघर्ष

इस्रायलने बुधवारी दक्षिण लेबनॉनमध्येही अनेक हल्ले केले. हिजबुल्लाची शस्त्रास्त्रे साठवण्याची गोदामे लक्ष्य केल्याचा दावा लष्कराने केला. इराणचा पाठिंबा असलेला हा गट आपली ताकद पुन्हा उभी करण्याचा प्रयत्न करत असल्याचा आरोप इस्रायलने केला आहे.

विशेष म्हणजे, बुधवारी इस्रायलच्या सर्वोच्च नेत्यांनी सीरियाच्या हद्दीत असलेल्या 'बफर झोन'मधील आपल्या सैन्याला भेट दिली. पंतप्रधान बेंजामिन नेतान्याहू यांनी सैनिकांना सांगितले की, "तुमचे तिथे असणे इस्रायलच्या सुरक्षेसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे." दमास्कसने (सीरिया) या भेटीचा तीव्र निषेध केला असून, हे "सीरियाच्या सार्वभौमत्वाचे गंभीर उल्लंघन" असल्याचे म्हटले आहे.