डॉ. फिरदौस खान

कधीकधी एखाद्या व्यक्तीचा सल्ला केवळ त्याचे आयुष्यच बदलत नाही, तर संपूर्ण समाजाला नवी दिशा देतो. हरियाणाच्या गुडगावमधील असलम खान यांच्या बाबतीत असेच काहीसे घडले. राजकारणात जरी त्यांचे नाव मोठे झाले नसले, तरी जनसेवेच्या क्षेत्रात त्यांनी एक आदर्श निर्माण केला आहे. समाजासाठी केलेले प्रामाणिक प्रयत्न लोकांच्या मनावर कायमचा ठसा उमटवतात, याचे उत्तम उदाहरण म्हणजे असलम खान यांचे आयुष्य.

एका सल्ल्याने बदलले जीवन

आपल्या प्रवासाबद्दल सांगताना असलम खान म्हणतात, "सुमारे अडीच दशकांपूर्वीची गोष्ट आहे. मी गुडगावमधील एका मोठ्या दैनिकाच्या कार्यालयात माझ्या राजकीय पक्षाची 'प्रेस नोट' घेऊन जात असे. बहुतांश वेळा ती बातमी छापलीच जायची नाही. हे पाहून मला वाटायचे की माझे कामच व्यर्थ आहे. पण तरीही मी न थकता प्रेस नोट घेऊन जायचो."

"एक दिवस त्या कार्यालयातील एका पत्रकाराने मला सांगितले, 'तुम्हाला कोणीही गांभीर्याने घेत नाही.' मी कारण विचारले, तेव्हा ते म्हणाले, 'तुमच्या मागे जनसमुदाय (लोक) नाही.' त्यांनी मला एक मोलाचा सल्ला दिला. ते म्हणाले, 'जर तुम्हाला समाजात खरी ओळख निर्माण करायची असेल, तर एखादा ट्रस्ट स्थापन करा आणि त्यामाध्यमातून लोकांची सेवा करा. जो दुसऱ्यांच्या भल्यासाठी काम करतो, त्यालाच लोक महत्त्व देतात.' हा सल्ला माझ्या मनाला पटला. मी लगेच ईद-ए-मिलादच्या निमित्ताने एक कार्यक्रम आयोजित केला. दूरदूरवरून लोक आले. कार्यक्रमात जेवणाची सोय केली होती. झालेली गर्दी पाहून माझा उत्साह वाढला आणि मी योग्य दिशेने जात असल्याची खात्री पटली."

ट्रस्टची स्थापना आणि उद्देश

या प्रेरणेतून असलम खान यांनी 'हरियाणा अंजुमन चॅरिटेबल ट्रस्ट' स्थापन करण्याचा निर्णय घेतला. ट्रस्टचे अध्यक्ष असलम खान पुढे सांगतात, "आमच्या ट्रस्टची सुरुवात एका दवाखान्यापासून झाली. याची पार्श्वभूमी अशी की, २००० साली माझ्या आईला कर्करोग झाला. चांगल्या उपचारांसाठी आम्हाला अनेक रुग्णालयांचे उंबरठे झिजवावे लागले. त्यावेळी मी अशा अनेक लोकांना पाहिले ज्यांच्याकडे उपचारासाठी पैसे नव्हते. त्यांची हतबलता पाहून मला वाटले की गरजूंसाठी काहीतरी केले पाहिजे."

"याच विचाराने आम्ही गुडगावमध्ये गरिबांवर मोफत उपचार करण्याची योजना आखली. पत्रकार मित्रांनीही मला साथ दिली आणि वेळोवेळी मार्गदर्शन केले. आम्ही लोकांना आमच्या प्रयत्नांची माहिती दिली आणि हळूहळू लोक या नेक कामात सहभागी होऊ लागले. अशा प्रकारे 'हरियाणा अंजुमन चॅरिटेबल ट्रस्ट'ची स्थापना झाली आणि २००३ मध्ये त्याची नोंदणीही झाली. गरिबांची आणि अनाथ मुलांची सेवा करणे हेच या ट्रस्टचे मुख्य ध्येय आहे."

आरोग्यसेवा आणि मदतकार्य

ट्रस्टने गुडगावच्या सेक्टर २८ मधील चक्करपूर गावात गरिबांसाठी एक दवाखाना सुरू केला. असलम खान सांगतात, "आम्ही अनेक वरिष्ठ डॉक्टरांशी संपर्क साधला. ते मोफत सेवा देण्यास तयार झाले. येथे लोकांवर मोफत उपचार केले जातात आणि आवश्यक औषधेही मोफत दिली जातात. हळूहळू या दवाखान्याची कीर्ती दूरपर्यंत पसरली. ट्रस्टने लोकांना मदतीचे आवाहन केले आणि जनतेनेही मोकळ्या हाताने आर्थिक मदत केली. त्यानंतर आम्ही एक रुग्णवाहिका खरेदी केली. ही रुग्णवाहिका गंभीर रुग्णांना नेण्यासोबतच मृतदेह वाहून नेण्याचे कामही करते. याशिवाय ट्रस्ट वेळोवेळी मोफत आरोग्य शिबिरे आयोजित करतो. त्यात मधुमेहाची तपासणी आणि इतर सुविधा दिल्या जातात."

हिवाळ्यात ट्रस्टतर्फे गरीब आणि गरजूंना गरम कपडे, ब्लँकेट आणि रजईचे वाटप केले जाते. असलम खान म्हणतात, "ही सर्व कामे लोकवर्गणीतून शक्य होतात. लोक आम्हाला मदत करतात, त्यामुळेच आम्ही ही सेवा अविरत सुरू ठेवू शकतो."

कब्रस्तान आणि मशीद

ट्रस्टने गुडगावमध्ये मुस्लिम समाजासाठी नवीन कब्रस्तानही बनवले आहे. असलम खान सांगतात, "नवीन गुडगावमध्ये मुस्लिमांसाठी दफनभूमीची सुविधा नव्हती. लोकांना आपल्या मृतांना दफन करण्यासाठी खूप दूर जावे लागे. हे काम कठीण होते. आम्ही 'हुडा'कडे (हरियाणा शहरी विकास प्राधिकरण) अर्ज केला आणि सेक्टर ५६/५८ मध्ये कब्रस्तानासाठी जागा मिळवली. तिथे आम्ही वीज, पाणी आणि संरक्षण भिंतीची सोय केली. ट्रस्टतर्फे बेवारस मृतदेहांवर अंत्यसंस्कारही केले जातात. धार्मिक पद्धतीनुसार मृतदेहाला अंघोळ घालून, कफन देऊन दफन केले जाते. अपघातात शरीराचे अवयव कापले गेले असतील, तर ते देखील येथेच दफन केले जातात."

असलम खान यांनी नमाजपठणासाठीही सुविधा निर्माण केली. ट्रस्टने गुडगावच्या सेक्टर ५७ मध्ये जागा मिळवून तिथे मशीद बांधली. तिचे नाव 'अंजुमन जामा मशीद' ठेवण्यात आले आहे. तिथे नियमित नमाज होते आणि शुक्रवारच्या नमाजला मोठी गर्दी असते. रमजानमध्ये इफ्तारची विशेष सोय केली जाते. मशिदीच्या देखभालीची संपूर्ण जबाबदारी ट्रस्टकडे आहे. वीज गेल्यावर अडचण येऊ नये म्हणून २५ केव्हीएचा 'साilent जनरेटर'ही बसवण्यात आला आहे.

शिक्षण आणि संस्कार

अंजुमन जामा मशिदीमध्ये ट्रस्टने गरीब आणि बेघर मुलांसाठी मोफत साक्षरता केंद्र सुरू केले आहे. असलम खान माहिती देतात, "या केंद्रात मुलांना उर्दू, अरबीसोबतच हिंदी, इंग्रजी, गणित आणि विज्ञानाचे धडे दिले जातात. मुलांच्या सर्वांगीण विकासावर विशेष लक्ष दिले जाते. त्यांना शिस्त आणि नैतिक मूल्ये शिकवली जातात. स्वातंत्र्यदिन आणि प्रजासत्ताक दिनी विशेष कार्यक्रम होतात. त्यात स्वातंत्र्यसैनिकांच्या बलिदानाचे स्मरण केले जाते. मुलांच्या आरोग्याची काळजी घेण्यासाठी मोफत तपासणी शिबिरेही घेतली जातात. ईदच्या वेळी मुलांना नवीन कपडे आणि बूट दिले जातात, जेणेकरून ती सण आनंदाने साजरी करू शकतील."

भविष्यातील स्वप्ने

भविष्यातील योजनांबद्दल असलम खान सांगतात, "एक मोठे रुग्णालय सुरू करण्याचे आमचे स्वप्न आहे. तिथे गंभीर रुग्णांसाठी सर्व आवश्यक सुविधा उपलब्ध असतील. याशिवाय आम्हाला एक मोठी शिक्षण संस्था सुरू करायची आहे. तिथे मुलांना धार्मिक आणि आधुनिक (दुनियावी) असे दोन्ही प्रकारचे शिक्षण मिळेल. जेणेकरून ती काळासोबत पाऊल टाकून पुढे जातील." त्यांचे पुत्र डॉ. आरिफ खान हे देखील जनसेवेच्या कार्यात सक्रिय सहभाग घेतात.

'हरियाणा अंजुमन चॅरिटेबल ट्रस्ट' आपल्या सर्व कार्यांसाठी लोकांच्या आर्थिक मदतीवर अवलंबून आहे. जे लोक या सत्कार्यात सहयोग देऊ इच्छितात, ते ९३५०१८४११९ या क्रमांकावर संपर्क साधू शकतात. हा ट्रस्टचा मुख्य संपर्क क्रमांक आहे. प्रामाणिकपणा, संयम आणि सच्चे इरादे असतील तर समाजात नक्कीच कायमस्वरूपी बदल घडवता येतो, हेच असलम खान आणि त्यांच्या ट्रस्टने सिद्ध केले आहे.