दिव्यांचा आणि प्रकाशाचा उत्सव, दिवाळी, आजपासून (शुक्रवार, १७ ऑक्टोबर) वसुबारसने सुरू होत आहे. यंदा अमावस्या तिथी दोन दिवसांवर पसरलेली असल्यामुळे, दिवाळीचा मुख्य उत्सव पाच दिवसांऐवजी सात दिवसांपर्यंत साजरा केला जाणार आहे, ज्यामुळे सणाचा उत्साह आणि आनंद द्विगुणीत झाला आहे. अंधारावर प्रकाशाच्या, वाईटावर चांगल्याच्या विजयाचा हा सण यंदा अधिक उत्साहात साजरा होणार असून, मुख्य लक्ष्मीपूजन मंगळवारी, २१ ऑक्टोबर रोजी होणार आहे.
१. वसुबारस / गोवत्स द्वादशी (शुक्रवार, १७ ऑक्टोबर):
दिवाळीचा पहिला दिवस हा कृतज्ञतेचा असतो. या दिवशी गाय आणि तिच्या वासराची पूजा केली जाते. आपल्या जीवनात आणि शेतीत गायीचे असलेले महत्त्व लक्षात घेऊन, तिच्याप्रती आदर व्यक्त करण्याची ही एक सुंदर परंपरा आहे. या दिवशी स्त्रिया उपवास करतात आणि गाय-वासराला गोडाचा नैवेद्य दाखवतात.
२. धनत्रयोदशी / धनतेरस (शनिवार, १८ ऑक्टोबर):
हा दिवस आरोग्य, धन आणि समृद्धीचा मानला जातो. या दिवशी आरोग्यदेवता 'धन्वंतरी' यांची जयंती साजरी केली जाते. तसेच, धन आणि समृद्धीची देवता 'लक्ष्मी' आणि 'कुबेर' यांचीही पूजा केली जाते. सोने, चांदी, नवीन भांडी किंवा इतर वस्तू खरेदी करण्यासाठी हा दिवस अत्यंत शुभ मानला जातो. या दिवशी संध्याकाळी घराबाहेर दक्षिणेकडे 'यमदीप' लावण्याचीही प्रथा आहे, ज्यामुळे कुटुंबाचे अकाली मृत्यूपासून रक्षण होते, अशी श्रद्धा आहे.
खरेदीचा शुभ मुहूर्त: १८ ऑक्टोबर, दुपार १२:२० पासून ते १९ ऑक्टोबर, दुपार १:५२ पर्यंत.
३. नरक चतुर्दशी / छोटी दिवाळी (सोमवार, २० ऑक्टोबर):
भगवान श्रीकृष्णाने नरकासुर या राक्षसाचा वध करून लोकांना त्याच्या त्रासातून मुक्त केले, तो हा दिवस. वाईटावर चांगल्याच्या विजयाचे प्रतीक म्हणून या दिवशी पहाटे सूर्योदयापूर्वी 'अभ्यंगस्नान' करण्याची परंपरा आहे. उटणे लावून स्नान केल्याने शारीरिक आणि आत्मिक शुद्धी होते, अशी भावना यामागे आहे. काही ठिकाणी नरकासुराच्या वधाचे प्रतीक म्हणून 'कारिट' हे फळ पायाने फोडले जाते.
४. लक्ष्मीपूजन (मंगळवारी, २१ ऑक्टोबर):
यंदा दिवाळीचा सर्वात महत्त्वाचा दिवस, लक्ष्मीपूजन, मंगळवारी आहे. अमावस्या तिथी २० ऑक्टोबरच्या दुपारी सुरू होऊन २१ ऑक्टोबरच्या संध्याकाळपर्यंत असल्याने, महाराष्ट्रात सूर्योदयाच्या तिथीनुसार (उदय तिथी) २१ ऑक्टोबरला लक्ष्मीपूजन करणे शास्त्रसंमत मानले जात आहे. या दिवशी संध्याकाळी घरोघरी आणि व्यवसायाच्या ठिकाणी लक्ष्मी, गणेश आणि सरस्वती यांची पूजा करून सुख, समृद्धी आणि ज्ञानासाठी प्रार्थना केली जाते.
लक्ष्मीपूजन मुहूर्त: संध्याकाळी ६:१० ते रात्री ८:४० पर्यंत.
५. बलिप्रतिपदा / दिवाळी पाडवा (बुधवार, २२ ऑक्टोबर):
साडेतीन मुहूर्तांपैकी एक असलेला हा दिवस, व्यापारी बांधवांसाठी नवीन आर्थिक वर्षाची सुरुवात असतो. या दिवशी दानशूर राजा बळी याचे स्मरण केले जाते. "इडा पीडा टळो, बळीचे राज्य येवो," असे म्हणून त्याच्या आदर्श राज्याची आठवण केली जाते. महाराष्ट्रात या दिवशी पत्नी पतीला ओवाळते आणि त्यांच्यातील नात्याचा हा एक सुंदर उत्सव असतो.
६. भाऊबीज / यम द्वितीया (गुरुवार, २३ ऑक्टोबर):
भाऊ-बहिणीच्या पवित्र आणि अतूट नात्याचा हा सण. या दिवशी यमराजाने आपली बहीण यमी (यमुना) हिच्या घरी जाऊन तिच्या हातचे जेवण घेतले होते, अशी आख्यायिका आहे. या दिवशी बहीण भावाला ओवाळून त्याच्या दीर्घायुष्यासाठी आणि यशासाठी प्रार्थना करते, तर भाऊ तिला भेटवस्तू देऊन तिच्या रक्षणाचे वचन देतो.
७. तुळशी विवाह समाप्ती (शुक्रवार, २४ ऑक्टोबर):
तुळशी विवाहाच्या समाप्तीपर्यंत दिवाळीचा उत्साह आणि वातावरण कायम राहते, ज्यामुळे यंदा हा उत्सव जवळजवळ सात दिवसांचा झाला आहे.
'आवाज मराठी'वर प्रसिद्ध होणारे लेखन, व्हिडिओज आणि उपक्रम यांविषयीचे अपडेट्स मिळवण्यासाठी या लिंक्सवर क्लिक करा -
