भारताच्या बुद्धिबळ इतिहासात आज एक नवा अध्याय लिहिला गेला आहे! १९ वर्षीय दिव्या देशमुख ही महिलांच्या बुद्धिबळ विश्वचषक जिंकणारी सर्वात तरुण खेळाडू ठरली आहे. जॉर्जियातील बाटुमी येथे झालेल्या ऑल-इंडियन फायनलमध्ये तिने अनुभवी कोनेरू हम्पीला टाय-ब्रेकरमध्ये नमवून हे ऐतिहासिक यश मिळवले. या विजयामुळे दिव्या केवळ विश्वविजेतीच बनली नाही, तर ती थेट 'ग्रँडमास्टर' किताबाची मानकरीही ठरली, जो स्पर्धेच्या सुरुवातीला अशक्य वाटत होता. तिच्या या अदम्य यशाबद्दल राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी दिव्याचे अभिनंदन केले आहे.
राष्ट्रपती आणि पंतप्रधानांकडून कौतुक
राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी सोमवारी (२८ जुलै) दिव्या देशमुखला तिच्या यशाबद्दल अभिनंदन केले. 'एक्स'वर लिहिलेल्या पोस्टमध्ये राष्ट्रपती म्हणाल्या, "१९ वर्षांच्या अगदी लहान वयात FIDE महिला विश्वचषक जिंकणारी दिव्या देशमुख ही पहिली भारतीय महिला बनल्याबद्दल माझे मनःपूर्वक अभिनंदन! कोनेरू हम्पी उपविजेती ठरल्याने, बुद्धिबळ विश्वचॅम्पियनशिपच्या दोन्ही अंतिम स्पर्धक भारतातून होत्या. हे आपल्या देशातील, विशेषतः महिलांमधील प्रतिभेची मुबलकता अधोरेखित करते." त्यांनी हम्पीने आपल्या संपूर्ण कारकिर्दीत दाखवलेल्या उत्कृष्टतेबद्दलही कौतुक केले. "मला खात्री आहे की, या दोन्ही महिला चॅम्पियन्स भविष्यातही मोठे यश मिळवतील आणि आपल्या युवा पिढीला प्रेरणा देत राहतील," असे राष्ट्रपतींनी म्हटले.
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनीही दिव्या देशमुखचे अभिनंदन केले. त्यांनी 'एक्स'वर पोस्ट करून म्हटले, "भारतीय बुद्धिबळासाठी हा एक अभूतपूर्व दिवस आहे! दिव्या देशमुखने २०२५ चा FIDE महिला विश्वचषक जिंकला असून ती ग्रँडमास्टरही बनली आहे. तिचे अभिनंदन! तिची ही कामगिरी अनेकांना प्रोत्साहन देईल आणि तरुणांमध्ये बुद्धिबळाला आणखी लोकप्रिय करेल."
एका वेगळ्या पोस्टमध्ये मोदी म्हणाले, "दोन उत्कृष्ट भारतीय बुद्धिबळपटूंची ऐतिहासिक अंतिम लढत! २०२५ च्या FIDE महिला विश्व बुद्धिबळ चॅम्पियन बनलेल्या युवा दिव्या देशमुखचा अभिमान आहे. तिच्या या उल्लेखनीय कामगिरीबद्दल तिचे अभिनंदन, यामुळे अनेक तरुणांना प्रेरणा मिळेल. कोनेरू हम्पीनेही संपूर्ण चॅम्पियनशिपमध्ये जबरदस्त कौशल्य दाखवले आहे. दोन्ही खेळाडूंना त्यांच्या भविष्यातील प्रयत्नांसाठी खूप खूप शुभेच्छा."
मुख्यमंत्री फडणवीसांकडून गौरव
महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी नागपूरमध्ये एका पत्रकार परिषदेत बोलताना दिव्या देशमुखचे अभिनंदन केले. "नागपूर आणि महाराष्ट्राची कन्या दिव्या देशमुख हिने महिला विश्वचषक जिंकून ग्रँडमास्टर किताब मिळवला आहे, हा खूप आनंदाचा क्षण आहे. हा प्रतिष्ठेचा आंतरराष्ट्रीय किताब जिंकणारी ती सर्वात तरुण बुद्धिबळपटू आहे," असे मुख्यमंत्री म्हणाले. राज्य सरकार १९ वर्षीय ग्रँडमास्टर दिव्या देशमुखचा तिच्या या चमकदार कामगिरीबद्दल सत्कार करेल, अशी घोषणाही त्यांनी केली.
यापूर्वी दिव्या देशमुखने भारतासाठी अनेक स्पर्धांमध्ये पदके जिंकली आहेत. तिने आतापर्यंत सुमारे ३५ पदके जिंकली असून, त्यापैकी २३ सुवर्णपदके आहेत. फडणवीस यांनी कोनेरू हम्पीचेही अभिनंदन केले. "हम्पीचेही अभिनंदन करायचे आहे, कारण ती देखील एक खूप चांगली खेळाडू आहे. नागपूर आणि महाराष्ट्रातील लोकांसाठी ही खूप अभिमानाची बाब आहे की, आपली कन्या (दिव्या देशमुख) इतक्या लहान वयात ग्रँडमास्टर बनली आहे," असे मुख्यमंत्री म्हणाले.
कठोर परिश्रमाचे फळ
दरम्यान, दिव्या देशमुखच्या कुटुंबातील सदस्यांनी तिच्या या उल्लेखनीय कामगिरीचे कौतुक केले. तिने आपल्या कुटुंबाला, नागपूरला, महाराष्ट्राला आणि भारताला अभिमान वाटेल अशी कामगिरी केली आहे. तिच्या काकू स्मिता देशमुख यांनी पत्रकारांना सांगितले, "दिव्याने आमच्या कुटुंबाला, नागपूरला आणि भारताला अभिमान वाटेल अशी कामगिरी केली याचा आम्हाला खूप आनंद आहे. इतक्या वर्षांनंतर भारताने हा महिला बुद्धिबळ विश्वचषक जिंकला आहे."
"आम्ही देवाचे आभार मानतो. तिच्या पालकांच्या अनेक वर्षांच्या कठोर परिश्रमाचे अखेर फळ मिळाले आहे," असे त्यांनी नमूद केले.
दिव्या देशमुखने ही कामगिरी साध्य करण्यासाठी खूप मेहनत घेतली, असे स्मिता देशमुख यांनी ठामपणे सांगितले. "आमचा आनंद गगनात मावत नाही आणि आनंदाश्रू थांबत नाहीत. दिव्याला भविष्यात आणखी यश मिळो आणि तिने भारताचे नाव उज्वल करावे अशी आमची इच्छा आहे. ती घरी परतण्याची आम्ही आतुरतेने वाट पाहत आहोत," असे त्या म्हणाल्या.
एक स्वप्नवत विजय
दिव्या देशमुखने स्पर्धेत एक 'अंडरडॉग' (कमी अपेक्षित खेळाडू) म्हणून प्रवेश केला होता. तिला भविष्यात ग्रँडमास्टर बनण्यासाठी किमान एक 'नॉर्म' मिळवण्याची आशा होती. नागपूरच्या या १९ वर्षीय खेळाडूला हे माहीत नव्हते की, ती या खेळातील काही सर्वोत्तम आणि मोठ्या नावांना हरवून सुमारे तीन आठवड्यांच्या कालावधीत तीन मोठे टप्पे गाठेल – पुढील वर्षीच्या कँडिडेट्स स्पर्धेतील स्थान निश्चित करेल, प्रतिष्ठेचा किताब जिंकेल आणि त्या प्रक्रियेत आपोआप ग्रँडमास्टर बनेल.
ग्रँडमास्टर बनणे हे बुद्धिबळातील सर्वात कठीण गोष्टींपैकी एक आहे. खेळाडूला फिडे-मंजूर स्पर्धांमध्ये तीन ग्रँडमास्टर नॉर्म्स मिळवावे लागतात आणि २५०० रेटिंग पार करावी लागते. परंतु, प्रतिभावान दिव्यासाठी गोष्टी जुळून आल्या. फिडेचा एक नियम आहे की, काही विशिष्ट उच्च स्पर्धांच्या विजेत्यांना सामान्य नॉर्म-आणि-रेटिंग मार्ग टाळून थेट ग्रँडमास्टर बनण्याची संधी मिळते. महिला विश्वचषक ही फिडेच्या अशा स्पर्धांपैकी एक आहे, जिथे विजेता थेट ग्रँडमास्टर बनतो, जर तो आधीच नसेल.
"मला हा विजय पचवायला वेळ लागेल. मला या पद्धतीने ग्रँडमास्टर किताब मिळणे हेमी माझे नशीब समजते. कारण मी या स्पर्धेत येण्यापूर्वी माझ्याकडे एकही नॉर्म नव्हता, आणि मी फक्त 'अरे, मला माझा नॉर्म कधी मिळेल' याचा विचार करत होते, आणि आता मी ग्रँडमास्टर आहे," असे दिव्याने सांगितले. ती भावूक होऊन कोनेरू हम्पीला हरवल्यानंतर आपल्या डॉक्टर आईला मिठी मारून रडली.
"मला आत्ता बोलणे कठीण आहे. याचा निश्चितच खूप अर्थ आहे, पण अर्थातच अजून बरेच काही साध्य करायचे आहे," असे दिव्या देशमुख म्हणाली. "मला आशा आहे की, ही फक्त सुरुवात आहे."
या यशामुळे देशमुख हम्पी, द्रोणावल्ली हरिका आणि आर. वैशाली यांच्यानंतर ग्रँडमास्टरचा मान मिळवणारी चौथी भारतीय महिला खेळाडू ठरली. विक्रमानुसार, नागपूरची दिव्या देशाची ८८ वी ग्रँडमास्टर बनली आहे.
