गाझामधील एकमेव कॅथोलिक चर्चच्या आवारात गुरुवारी (१७ जुलै २०२५) इस्रायली गोळ्यांचा मारा झाला. यात दोन लोकांचा मृत्यू झाला. अनेक जण जखमी झाले, अशी माहिती प्रत्यक्षदर्शी आणि चर्च अधिकाऱ्यांनी दिली. जखमींमध्ये चर्चचे धर्मगुरूंचाही समावेश आहे. ते दिवंगत पोप फ्रान्सिसचे शेवटच्या काही महिन्यांत जवळचे मित्र बनले होते.

चर्च आणि आश्रय घेतलेल्या नागरिकांना धोका

गाझामधील 'होली फॅमिली कॅथोलिक चर्च' (Holy Family Catholic Church) वरील गोळीबारात चर्चच्या आवारातही नुकसान झाले आहे. या आवारात शेकडो पॅलेस्टिनी नागरिक युद्धापासून आश्रय घेत होते. या हल्ल्याला प्रतिसाद म्हणून पोप लिओ चौदावा (Pope Leo XIV) यांनी गाझामध्ये तातडीच्या युद्धविरामाची मागणी पुन्हा केली. व्हॅटिकनच्या कार्डिनल पिएत्रो पारोलिन यांनी पीडितांसाठी पाठवलेल्या शोकसंदेशात, पोप लिओ यांनी प्रदेशात संवाद, सलोखा आणि चिरस्थायी शांततेसाठी आपली तीव्र आशा व्यक्त केली. लष्करी हल्ल्यामुळे जीवितहानी आणि जखमी झाल्याचे ऐकून पोप खूप दुःखी झाले. त्यांनी धर्मगुरू गॅब्रिएल रोमानेली आणि संपूर्ण चर्चमधील लोकांप्रती सहानुभूती व्यक्त केली. रोमानेली हे दिवंगत पोप फ्रान्सिसच्या खूप जवळ होते आणि गाझामधील युद्धादरम्यान ते दोघे अनेकदा बोलत असत.

शेकडो लोकांना चर्चमध्ये आश्रय

'अल-अहली हॉस्पिटल'चे (Al-Ahli Hospital) कार्यवाहक संचालक फादेल नाएम (Fadel Naem) यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, चर्चच्या आवारात ख्रिश्चन आणि मुस्लिम दोन्ही समुदायाचे शेकडो लोक आश्रय घेत होते. यात अनेक दिव्यांग मुलांचाही समावेश होता. 'कॅरिटास जेरुसलेम' (Caritas Jerusalem) या कॅथोलिक धर्मादाय संस्थेने सांगितले की, चर्च आवारात 'कॅरिटास'च्या तंबूत मानसिक-सामाजिक मदत (psychosocial support) घेत असलेल्या चर्चच्या ६० वर्षीय रखवालदार आणि ८४ वर्षीय महिलेचा या हल्ल्यात मृत्यू झाला. चर्चचे धर्मगुरू रोमानेली यांना किरकोळ दुखापत झाली.

इस्रायलची प्रतिक्रिया आणि टीका

इस्रायली लष्कराने चर्चमध्ये झालेल्या नुकसानीची माहिती असल्याचे सांगितले आहे आणि ते याची चौकशी करत आहेत. इस्रायली लष्कराने म्हटले आहे की, ते नागरिक आणि धार्मिक स्थळांसह नागरिकांना हानी पोहोचवणे कमी करण्यासाठी शक्य ते सर्व प्रयत्न करतात. त्यांना झालेल्या कोणत्याही नुकसानीबद्दल खेद वाटतो. इस्रायल हमासच्या अतिरेक्यांवर नागरिकांच्या परिसरातून कारवाया करण्याचा आरोप करतो.

चर्च 'अल-अहली हॉस्पिटल'पासून अगदी जवळ आहे, असे नाएम यांनी सांगितले. चर्च आणि हॉस्पिटलच्या आजूबाजूच्या परिसरात आठवड्याभराहून अधिक काळ सातत्याने हल्ले होत असल्याचे त्यांनी नमूद केले. जेरुसलेमच्या ग्रीक ऑर्थोडॉक्स पॅट्रिआर्कटच्या (Greek Orthodox Patriarchate of Jerusalem) गाझामध्येही एक चर्च आहे, ज्याला यापूर्वी इस्रायली हल्ल्यांमुळे नुकसान झाले आहे. 'होली फॅमिली चर्च'मध्ये ६०० विस्थापित लोकांना, ज्यात अनेक मुले आणि ५४ दिव्यांग लोकांचा समावेश होता, आश्रय देण्यात आला होता, असे त्यांनी सांगितले. इमारतीचे मोठे नुकसान झाले आहे.

पवित्र स्थळांवर हल्ला: मानवी मूल्यांचे उल्लंघन

पोप फ्रान्सिसचा गाझामधील चर्चशी संवाद

त्यांच्या आयुष्याच्या शेवटच्या १८ महिन्यांत, पोप फ्रान्सिस गाझा पट्टीतील एकमेव कॅथोलिक चर्चला अनेकदा फोन करत असत. यात आतील लोक या विनाशकारी युद्धाला कसे सामोरे जात आहेत, याची चौकशी करत असत. गेल्या वर्षी, त्यांनी 'सीबीएसच्या ६० मिनिट्स'ला (CBS' 60 Minutes) सांगितले की, ते दररोज संध्याकाळी ७ वाजता 'होली फॅमिली चर्च'मधील धर्मगुरूशी बोलतात. यात सुमारे ६०० लोकांना आश्रय दिलेल्या सुविधेमध्ये काय घडत आहे, हे ऐकत असत.

अमेरिकेच्या परराष्ट्र विभागाच्या २०२४ च्या आंतरराष्ट्रीय धार्मिक स्वातंत्र्य अहवालानुसार, गाझामध्ये फक्त १,००० ख्रिश्चन राहतात. हा एक मुस्लिमबहुल प्रदेश आहे. अहवालात म्हटले आहे की, बहुसंख्य पॅलेस्टिनी ख्रिश्चन ग्रीक ऑर्थोडॉक्स आहेत, परंतु त्यात रोमन कॅथोलिकसह इतर ख्रिश्चनांचाही समावेश आहे.

युद्धविराम वाटाघाटी सुरूच

इस्रायल आणि हमास यांच्यात गाझामध्ये युद्धविरामासाठी चर्चा सुरू आहे, तरी त्यात फारशी प्रगती झालेली नाही. तपशिलांची माहिती असलेल्या एका इस्रायली अधिकाऱ्याने नाव न सांगण्याच्या अटीवर सांगितले की, इस्रायल काही मुद्द्यांवर लवचिकता दाखवत आहे. यात लष्कराने गाझा पट्टीमध्ये तयार केलेल्या काही सुरक्षा कॉरिडॉरमध्ये (security corridors) इस्रायली उपस्थितीचा समावेश आहे. अधिकाऱ्याने सांगितले की, इस्रायलने 'मोराग कॉरिडॉर'वर (Morag Corridor) काही प्रमाणात तडजोड करण्याची तयारी दाखवली आहे, जो दक्षिण गाझाला छेदतो. तथापि, कैद्यांची मुक्तता करण्याची यादी आणि युद्ध संपवण्याची वचनबद्धता यासह इतर मुद्दे अजूनही कायम आहेत. अधिकाऱ्याने सांगितले की, आशावादाची चिन्हे आहेत, परंतु लगेचच कोणताही करार होणार नाही.

७ ऑक्टोबर २०२३ रोजी हमासच्या सीमापार हल्ल्याने युद्धाला सुरुवात झाली. त्या दिवशी अतिरेक्यांनी सुमारे १,२०० लोकांना ठार केले, त्यापैकी बहुतेक नागरिक होते. २५१ लोकांना अपहरण केले, त्यापैकी बहुतेक नंतर युद्धविराम करार किंवा इतर करारांमध्ये मुक्त झाले. पन्नास ओलिसांना अजूनही ठेवले आहे, त्यापैकी निम्म्याहून कमी जिवंत असल्याचे मानले जाते.

गाझाच्या आरोग्य मंत्रालयाच्या माहितीनुसार, इस्रायलच्या प्रत्युत्तरात्मक हल्ल्यात ५८,००० हून अधिक पॅलेस्टिनी मारले गेले आहेत. मंत्रालयाने सांगितले की, मृतांमध्ये महिला आणि मुलांचा वाटा निम्म्याहून अधिक आहे. ते आपल्या आकडेवारीत नागरिक आणि अतिरेकी यांच्यात फरक करत नाहीत. हे मंत्रालय हमास-नियंत्रित सरकारचा भाग आहे, परंतु त्याचे नेतृत्व वैद्यकीय व्यावसायिकांकडून केले जाते. संयुक्त राष्ट्रे आणि इतर आंतरराष्ट्रीय संघटना त्याचे आकडे युद्धात झालेल्या जीवितहानीच्या सर्वात विश्वसनीय गणती मानतात.