कोलार जिल्ह्यातील बंगरपेठ येथील एका लहानशा गावात, २५ जानेवारी १९८७ ला एका मुस्लिम कुटुंबात खुदसिया नजीर यांचा जन्म झाला. भारताची 'आयर्न लेडी' म्हणून खुदसिया ओळखल्या जातात. जागतिक विक्रमवीर वेटलिफ्टर, आंतरराष्ट्रीय मास्टर्स वेटलिफ्टिंग चॅम्पियन आणि महिला सक्षमीकरणाचे एक प्रतीक म्हणून त्या आज उभ्या आहेत.

वडीलांविना गेलेले बालपण ते सिझेरियननंतर ३०० किलो वजन उचलण्यापर्यंतचा त्यांचा हा प्रवास थक्क करणारा आहे. "आपण आपले नशीब दृढ निश्चयाने लिहावे आणि समाजाच्या मूल्यांचाही तितकाच आदर करावा," यावर त्यांचा ठाम विश्वास आहे. जिद्द, श्रद्धा आणि खेळाबद्दलची ओढ असलेली खुदसिया यांची ही कहाणी महिलांना सामाजिक बंधने तोडण्यासाठी आणि शक्तीची नवी व्याख्या करण्यासाठी प्रेरणा देते.

बालपणीचा संघर्ष आणि वडिलांच्या आठवणी

खुदसिया यांचे बालपण अत्यंत कठीण गेले. वयाच्या अवघ्या दुसऱ्या वर्षी त्यांनी वडील मोहम्मद खासिम यांना गमावले. ते एक कुस्तीपटू होते. त्यांचाच वारसा पुढे खुदसिया यांच्या क्रीडा क्षेत्रातील महत्त्वाकांक्षेची ठिणगी बनला. त्यांचे पालनपोषण त्यांच्या आईने केले. 

खुदसिया अत्यंत निरागस होत्या आणि त्यांना जगाची फारशी समज नव्हती. इतर मुलांप्रमाणे सामान्य आयुष्य जगण्यापेक्षा खुदसिया यांना बालपणापासूनच काहीतरी वेगळे करायचे होते. "मला नेहमीच काहीतरी वेगळे साध्य करायचे होते," त्या जुन्या आठवणींना उजाळा देत सांगतात. 

वडिलांच्या अनुपस्थितीमुळे त्या सतत नैराश्यात असायच्या. त्यातच मुस्लिम समाज, लिंगभेद आणि पतीकडून होणारा त्रास यामुळे त्यांच्या अडचणीत भर पडली. "वडील असते तर मी आयएएस अधिकारी किंवा ऑलिम्पियन झाले असते," असे त्या म्हणतात.

इतक्या अडचणी असूनही खुदसिया खचल्या नाहीत. "संघर्ष माणसाला वर चढायला मदत करतो, स्वतःला चिरडण्यासाठी नाही," हे त्यांनी जाणले. त्या एक धार्मिक मुस्लिम आहेत. पहाटे ४ वाजता नमाज पडून त्या दिवसाची सुरुवात करतात. अल्लावर श्रद्धा ठेवून त्या कठोर मेहनत करतात. "प्रत्येक व्यक्तीने स्वतःची काळजी घेतली पाहिजे आणि इतरांवर अवलंबून न राहता स्वतःचे ध्येय गाठले पाहिजे," असे त्या ठामपणे सांगतात. वडिलांचा कुस्तीचा वारसा त्यांना प्रेरणा देत राहिला आणि त्यांनी खेळाची निवड केली.

समाजाचा विरोध आणि बुरख्यात क्रांती

बंगरपेठमधून खुदसिया यांना प्रचंड विरोधाचा सामना करावा लागला. महिलांनी घराबाहेर पडून व्यायाम करणे पुरुषांना मान्य नव्हते. ते अशा गोष्टींना 'हराम' मानत आणि त्यांची चेष्टा करत. प्रसूतीनंतर वजन कमी करण्यासाठी खुदसिया बुरखा घालून स्थानिक स्टेडियमवर चालायला जात असत. लोक त्यांची टिंगल करायचे. "बुरखा घातलेली स्त्री कमजोर असते, असे त्यांना वाटायचे," असे त्या सांगतात.

पण खुदसिया गप्प बसल्या नाहीत. त्यांनी पोलीस अधीक्षक दिव्या गोपीनाथ यांच्याकडे तक्रार केली. पोलिसांनी तात्काळ कारवाई केली. दोन महिला पोलीस आणि २० हवालदार त्यांच्या संरक्षणासाठी पाठवण्यात आले. "जी लोकं चेष्टा करायची, त्यांना समजले की स्त्री वाटते तितकी कमजोर नसते," असे त्या अभिमानाने सांगतात. त्यांनी आपल्या दुःखाचे रूपांतर शक्तीत केले. हा प्रसंग त्यांच्यासाठी एक महत्वाचा ठरला.

वेटलिफ्टिंगचा मार्ग निवडला 

वडिलांच्या प्रेरणेतून त्यांनी वेटलिफ्टिंग हा सर्वात कठीण खेळ निवडला. हा खेळ त्यांचे आश्रयस्थान बनला. समाजाची बंधने तोडण्यासाठी त्यांनी खेळाचा आधार घेतला. "माझे नैराश्य आणि दुर्दैवाचे ओझे कमी करण्यासाठी मी हा खेळ निवडला. माझे भावनिक ओझे कोणत्याही बारबेलपेक्षा जास्त होते, पण वजन उचलून मी ते कमी केले," असे त्या म्हणतात.

सिझेरियन ते ३०० किलो वजन

खुदसिया यांचा वेटलिफ्टिंगचा प्रवास गरजेतून सुरू झाला. सिझेरियन प्रसूतीनंतर त्यांचे वजन खूप वाढले होते आणि त्या नैराश्यात गेल्या होत्या. "प्रसूतीनंतर आणि विशेषतः सिझेरियननंतर काहीही करणे अशक्य असते," हा समज त्यांनी खोडून काढला. "आई झाल्यानंतर स्त्रीची शक्ती वाढते," असे त्या म्हणतात.

२०१३ मध्ये, वयाच्या २५ व्या वर्षी त्यांनी वजन कमी करण्यासाठी जिम लावली. "मला हलके आणि आनंदी वाटू लागले," असे त्या सांगतात. सुरुवातीलाच त्यांनी १० किलो वजन सहज उचलले, जे नवशिक्यांसाठी कठीण असते. यामुळे त्यांच्यातील नैसर्गिक प्रतिभा दिसून आली.

एका जिम सेशनमध्ये त्यांनी ११० किलो डेडलिफ्ट केले. हे पाहून त्यांच्या मित्राने त्यांना पॉवरलिफ्टिंग स्पर्धेत भाग घेण्याचा सल्ला दिला. "त्यामुळे माझे आयुष्य बदलले," असे त्या सांगतात. प्रशिक्षक मोहम्मद अमानुल्ला यांनी त्यांना मोफत प्रशिक्षण दिले. २००५ पासून कर्नाटक राज्य मार्ग परिवहन महामंडळात (KSRTC) नोकरी करत असतानाही त्यांनी पहाटे ५ ते ८ आणि पुन्हा रात्री ९ वाजेपर्यंत सराव केला. माजी व्यवस्थापकीय संचालक अनबू कुमार यांनी त्यांना सरावासाठी वेळ दिला, हे त्या आवर्जून सांगतात.

वेटलिफ्टिंग हा एक धोकादायक खेळ आहे, असे त्या सांगतात. त्या नैसर्गिक आणि प्रथिनांनी युक्त शाकाहारी आहार घेतात. "स्टिरॉइड्स किंवा सप्लिमेंट्स नाही, शॉर्टकट घातक ठरू शकतात," असा सल्ला त्या देतात.

६ डिसेंबर २०२२ ला त्यांनी सिझेरियननंतर ३०० किलो (११० किलो स्क्वॅट, १२० किलो डेडलिफ्ट, ७० किलो बेंच प्रेस) वजन उचलून जागतिक विक्रम केला. मॅजिक बुक ऑफ रेकॉर्ड आणि वर्ल्डवाईड वर्ल्ड रेकॉर्डने याची दखल घेतली. या कामगिरीने त्यांनी मातृत्वाबद्दलचे अनेक समज मोडीत काढले.

जागतिक यश

मे २०२३ मध्ये दक्षिण कोरियातील एशिया पॅसिफिक मास्टर्स गेम्समध्ये त्यांनी तीन सुवर्णपदके जिंकली. आंतरराष्ट्रीय वेटलिफ्टिंग पदक जिंकणाऱ्या त्या पहिल्या भारतीय मुस्लिम महिला ठरल्या. ४ नोव्हेंबर २०२३ रोजी त्यांनी अथेन्समध्ये रौप्यपदक मिळवले. फिनलंड, जर्मनी आणि ऑस्ट्रेलियातील स्पर्धांसाठी त्यांची निवड झाली. ऑस्ट्रेलियात त्यांनी ३५+ वयोगटात सुवर्णपदक जिंकले. "देशाचे आणि समाजाचे नाव उज्ज्वल करेन," हा आपला शब्द त्यांनी खरा करून दाखवला.

माजी मुख्यमंत्री बसवराज बोम्मई यांनी त्यांचा सत्कार केला. राज्य अल्पसंख्याक विकास महामंडळाने त्यांना २.५ लाख रुपयांची मदत केली. मनोज जैन आणि रऊफुद्दीन कचेरीवाले यांनी त्यांचा सन्मान केला. त्यांना 'पॉवर वुमन' (२०१९), 'स्पोर्ट्स अचिव्हर' (२०२२), आणि 'आयर्न लेडी ऑफ इंडिया' (२०२३) असे अनेक पुरस्कार मिळाले आहेत. हार्वर्ड विद्यापीठात महिला सक्षमीकरणावर बोलण्यासाठी त्यांना आमंत्रित करण्यात आले होते.

खुदसिया यांनी एमबीए (एचआर) आणि सॉफ्टवेअर ॲप्लिकेशन्समध्ये डिप्लोमा केला आहे. त्या भ्रष्टाचारविरोधी आंतरराष्ट्रीय मंचच्या महिला विंगच्या राष्ट्रीय संघटक सचिव आणि इतर अनेक महत्त्वाच्या पदांवर कार्यरत आहेत.

शिक्षण आणि खेळ ही यशाची गुरुकिल्ली

"शिक्षण हे सर्व समस्यांवर उपाय आहे आणि आर्थिक स्वातंत्र्याचा तो मूळ पाया आहे," असे त्या मानतात. प्रत्येक व्यक्तीने, विशेषतः महिलांनी आयुष्यात किमान एक खेळ खेळलाच पाहिजे, असे त्या आग्रहाने सांगतात. त्यांची कहाणी अनेक वृत्तवाहिन्या आणि सोशल मीडियावर गाजत आहे. इंस्टाग्रामवर त्या हजारो लोकांना प्रेरणा देत आहेत.

खुदसिया यांची ही कहाणी संकटांचे संधीत रूपांतर करण्याची साक्ष देते. बंगरपेठमधील एका वडिलांविना वाढलेल्या मुलीने जागतिक स्तरावर नाव कमावले. श्रद्धा, शिस्त आणि जिद्दीच्या जोरावर नशीब बदलता येते, हे त्यांनी सिद्ध केले. खुदसिया नजीर यांचा हा प्रवास अजून संपलेला नाही, ही 'आयर्न लेडी' अजून मोठी भरारी घेण्यास सज्ज आहे.