डॉक्टरांच्या प्रिस्क्रिप्शनशिवाय (चिठ्ठी) अँटिबायोटिक्सची विक्री करणे कायद्याने गुन्हा असला तरी, अनेक औषध कंपन्या आणि विक्रेते कायद्यातील पळवाटांचा गैरफायदा घेत सर्रासपणे ही औषधे विकत असल्याचे धक्कादायक वास्तव समोर आले आहे. यामुळे 'अँटिबायोटिक रेझिस्टन्स' (Antibiotic Resistance) म्हणजेच अँटिबायोटिक्सचा प्रभाव कमी होण्याचा धोका प्रचंड वाढला असून, भविष्यात सामान्य आजारही गंभीर रूप धारण करू शकतात, असा इशारा आरोग्य तज्ज्ञांनी दिला आहे.
'शेड्युल H' आणि 'H1' अंतर्गत येणारी अँटिबायोटिक्स डॉक्टरांच्या चिठ्ठीशिवाय विकता येत नाहीत. मात्र, अनेक फार्मासिस्ट डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय सर्दी, खोकला किंवा तापासाठीही ही शक्तिशाली औषधे ग्राहकांना देत आहेत. काही कंपन्या तर औषधांच्या पॅकेजिंगवर 'RX' (प्रिस्क्रिप्शन आवश्यक) असे स्पष्टपणे छापतही नाहीत, ज्यामुळे विक्रेत्यांना नियम मोडणे सोपे जाते.
अँटिबायोटिक्सचा अनावश्यक आणि चुकीच्या पद्धतीने वापर केल्याने, जीवाणू (Bacteria) या औषधांना सरावतात आणि त्यांच्यावर औषधांचा परिणाम होईनासा होतो. यालाच 'अँटिबायोटिक रेझिस्टन्स' म्हणतात. यामुळे 'सुपरबग्स' (Superbugs) तयार होतात, ज्यांच्यावर सध्या उपलब्ध असलेली कोणतीही अँटिबायोटिक्स काम करत नाहीत. ही परिस्थिती एखाद्या महामारीपेक्षाही गंभीर ठरू शकते.
अलिकडेच झालेल्या एका अभ्यासात असे दिसून आले आहे की, अनेक डॉक्टरही किरकोळ विषाणूजन्य (Viral) आजारांसाठी अँटिबायोटिक्स लिहून देत आहेत, जिथे त्यांची गरज नसते. रुग्णांकडून येणारा दबाव आणि माहितीचा अभाव ही यामागील प्रमुख कारणे आहेत.
आरोग्य तज्ज्ञांनी सरकारला आवाहन केले आहे की, अँटिबायोटिक्सच्या विक्रीवरील नियमांची काटेकोर अंमलबजावणी करावी आणि डॉक्टरांमध्ये तसेच सामान्य नागरिकांमध्ये याच्या योग्य वापराबाबत जनजागृती करावी. "अँटिबायोटिक्स हे संजीवनी आहेत, त्यांचा वापर जपूनच करायला हवा," असे मत तज्ज्ञांनी व्यक्त केले आहे.
