देशाची आगामी जनगणना यशस्वी करण्यासाठी, केंद्र सरकारने एक मोठी 'पूर्व-चाचणी' (Pre-test) घेण्याचा निर्णय घेतला आहे. ही चाचणी प्रक्रिया दोन टप्प्यांत पार पडणार असून, नागरिकांना पहिल्यांदाच 'स्वतःहून माहिती भरण्याची' (Self-enumeration) संधी मिळणार आहे.

या पूर्व-चाचणीचा पहिला टप्पा १ ते १० नोव्हेंबर दरम्यान होणार आहे, ज्यामध्ये नागरिक एका विशेष मोबाईल ॲप्लिकेशनद्वारे स्वतःच्या कुटुंबाची माहिती भरू शकतील. त्यानंतर, १० ते ३० नोव्हेंबर दरम्यान, जनगणनेचे कर्मचारी (Enumerators) घरोघरी जाऊन माहिती गोळा करतील. ही प्रक्रिया 'हायब्रीड मोड'मध्ये म्हणजेच मोबाईल ॲप आणि कागदी प्रश्नावली या दोन्ही माध्यमांतून पार पडेल.

या चाचणी दरम्यान, नागरिकांना एकूण २९ प्रश्न विचारले जातील. यामध्ये लोकसंख्या, सामाजिक-आर्थिक स्थिती, घरांची माहिती, सोयी-सुविधा आणि कुटुंबातील सदस्यांबद्दलची माहिती असेल.

ही केवळ एक पूर्व-चाचणी असून, प्रत्यक्ष जनगणनेपूर्वी संपूर्ण यंत्रणा आणि प्रक्रिया तपासणे हा यामागील मुख्य उद्देश आहे. या चाचणीतून गोळा केलेल्या माहितीचा वापर कोणत्याही अधिकृत कामासाठी केला जाणार नाही.

भारताची शेवटची जनगणना २०११ मध्ये झाली होती. २०२१ मध्ये होणारी जनगणना कोविड-१९ মহামারীর मुळे पुढे ढकलण्यात आली होती. आता या पूर्व-चाचणीमुळे, लवकरच देशात प्रत्यक्ष जनगणनेची प्रक्रिया सुरू होण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे.