रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन २३ व्या वार्षिक भारत-रशिया शिखर परिषदेसाठी भारतात दाखल झाले आहेत. त्यांच्या या दोन दिवसीय दौऱ्यात आज पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्याशी सविस्तर चर्चा होणार आहे. या चर्चेमध्ये व्यापार, संरक्षण आणि ऊर्जा सहकार्य या तीन प्रमुख क्षेत्रांवर विशेष भर दिला जाणार आहे. युक्रेन युद्धाच्या पार्श्वभूमीवर आणि बदलत्या जागतिक समीकरणांमध्ये ही भेट अत्यंत महत्त्वाची मानली जात आहे.

गुरुवारी संध्याकाळी पुतिन यांचे नवी दिल्लीत आगमन झाले. पंतप्रधान मोदी यांनी प्रोटोकॉल बाजूला सारत पालम विमानतळावर जाऊन त्यांचे वैयक्तिक स्वागत केले. त्यानंतर दोन्ही नेत्यांनी पंतप्रधानांच्या निवासस्थानी खाजगी भोजन घेतले. आजच्या दिवसाची सुरुवात पुतिन यांनी राष्ट्रपती भवनात अधिकृत स्वागताने आणि राजघाट येथे महात्मा गांधींना श्रद्धांजली अर्पण करून केली.

आजच्या चर्चेत काय अपेक्षित आहे? 

हैद्राबाद हाऊसमध्ये होणाऱ्या या शिखर परिषदेत दोन्ही नेते द्विपक्षीय संबंध अधिक दृढ करण्यावर भर देतील. यात खालील मुद्द्यांचा समावेश असण्याची शक्यता आहे:

संरक्षण करार : रशियाकडून भारताला मिळणाऱ्या एस-४०० (S-400) हवाई संरक्षण क्षेपणास्त्र प्रणालीच्या अतिरिक्त स्क्वॉड्रन्सच्या खरेदीवर चर्चा अपेक्षित आहे. तसेच, रशियाच्या सुखोई-५७ (Su-57) या पाचव्या पिढीतील लढाऊ विमानांच्या खरेदीबाबतही प्राथमिक चर्चा होऊ शकते. ब्रह्मोस क्षेपणास्त्रांच्या प्रगत आवृत्त्या विकसित करण्यावरही भर दिला जाईल.

व्यापार वाढ : २०२४ मध्ये द्विपक्षीय व्यापार ६३.६ अब्ज डॉलर्सवर पोहोचला असला तरी, तो मोठ्या प्रमाणावर भारताच्या रशियन तेल आयातीवर अवलंबून आहे. यामुळे व्यापारात मोठी तूट निर्माण झाली आहे. ही तूट कमी करण्यासाठी भारत औषधे, कृषी उत्पादने आणि ऑटोमोबाईलचे रशियात निर्यात वाढवण्याचा प्रयत्न करेल. तसेच, दोन्ही देश २०३० पर्यंतच्या आर्थिक सहकार्याचा एक दीर्घकालीन आराखडा (roadmap) जाहीर करण्याची शक्यता आहे.

ऊर्जा सहकार्य : अणुऊर्जा क्षेत्रात सहकार्य वाढवणे, विशेषतः लहान मोड्युलर रिॲक्टर्स (Small Modular Reactors) उभारणे, हा चर्चेचा एक महत्त्वाचा भाग असेल. याशिवाय, ओएनजीसी विदेश लिमिटेडचा रशियातील सखालिन-१ प्रकल्पातील हिस्सा पुन्हा मिळवण्यावरही चर्चा होऊ शकते.

पेमेंट यंत्रणा : पाश्चात्य निर्बंधांचा परिणाम टाळण्यासाठी दोन्ही देशांमधील व्यापारासाठी स्थानिक चलनात किंवा पर्यायी पेमेंट यंत्रणेचा वापर करण्यावर भर दिला जाईल. सध्या ९० टक्क्यांहून अधिक व्यवहार स्वतःच्या चलनात होत असल्याचे रशियाने आधीच स्पष्ट केले आहे.

युक्रेन संघर्षावर तोडगा काढण्यासाठी भारताच्या भूमिकेचे महत्त्व आणि अमेरिकेतील सत्तांतरानंतर जागतिक राजकारणात होणारे बदल यावरही दोन्ही नेत्यांमध्ये चर्चा होण्याची दाट शक्यता आहे. दिवसभरातील अधिकृत बैठकीनंतर, पुतिन संध्याकाळी राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी आयोजित केलेल्या मेजवानीला उपस्थित राहतील आणि त्यानंतर मायदेशी परततील.