संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांनी शुक्रवारी, १७ ऑक्टोबर २०२५ रोजी, हिंदुस्थान एरोनॉटिक्स लिमिटेडच्या (HAL) नाशिक येथील प्रकल्पात, हलके लढाऊ विमान (LCA) 'तेजस' Mk1A ची तिसरी उत्पादन लाईन आणि हिंदुस्थान टर्बो ट्रेनर-४० (HTT-40) ची दुसरी उत्पादन लाईन राष्ट्राला समर्पित केली. यावेळी त्यांनी या प्रकल्पातून तयार झालेल्या पहिल्या 'तेजस' Mk1A विमानाला हिरवा झेंडाही दाखवला.

या अत्याधुनिक विमानाचे उड्डाण हे संरक्षण क्षेत्रातील भारताच्या वाढत्या आत्मनिर्भरतेचे एक तेजस्वी प्रतीक असल्याचे संरक्षण मंत्र्यांनी आपल्या भाषणात म्हटले. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली गेल्या दशकात संरक्षण क्षेत्रात झालेल्या परिवर्तनावर प्रकाश टाकत, त्यांनी सांगितले की, एकेकाळी ६५-७०% महत्त्वाची लष्करी उपकरणे आयात करणारा देश, आता ६५% उपकरणे स्वतःच्या भूमीत तयार करत आहे. येत्या काळात देशांतर्गत उत्पादन १००% पर्यंत वाढवण्याचा सरकारचा संकल्पही त्यांनी व्यक्त केला.

"२०१४ मध्ये जेव्हा आम्ही सत्तेवर आलो, तेव्हा आम्हाला जाणवले की आत्मनिर्भरतेशिवाय आपण कधीही खऱ्या अर्थाने सुरक्षित होऊ शकत नाही. सुरुवातीला आम्हाला अनेक आव्हानांना सामोरे जावे लागले. मर्यादित संरक्षण सज्जता आणि आयातीवरील अवलंबित्व ही सर्वात मोठी आव्हाने होती. सर्व काही सरकारी उद्योगांपुरते मर्यादित होते आणि खासगी क्षेत्राचा उत्पादन प्रणालीत महत्त्वपूर्ण सहभाग नव्हता. यामुळे आम्हाला महत्त्वाच्या उपकरणांसाठी दुसऱ्या देशांवर अवलंबून राहावे लागत होते, ज्यामुळे खर्च वाढत होता आणि सामरिक धोके निर्माण होत होते. या आव्हानानेच आम्हाला नव्या विचारांच्या आणि सुधारणांच्या दिशेने पुढे जाण्यास प्रोत्साहित केले," असे राजनाथ सिंह म्हणाले.

सरकारच्या सातत्यपूर्ण प्रयत्नांमुळे मिळालेल्या यशाची माहिती देताना संरक्षण मंत्री म्हणाले की, २०१४-१५ मध्ये ४६,४२९ कोटी रुपयांचे असलेले वार्षिक संरक्षण उत्पादन, २०२४-२५ मध्ये १.५० लाख कोटी रुपयांच्या विक्रमी आकड्यावर पोहोचले आहे, तर निर्यात १० वर्षांपूर्वीच्या १००० कोटी रुपयांपेक्षा कमी वरून, २५,००० कोटी रुपयांच्या सर्वकालीन उच्चांकावर पोहोचली आहे. "आता आम्ही २०२९ पर्यंत संरक्षण उत्पादन ३ लाख कोटी रुपये आणि निर्यात ५०,००० कोटी रुपयांपर्यंत वाढवण्याचे लक्ष्य ठेवले आहे," असेही ते म्हणाले.

आधुनिक युद्धाच्या बदलत्या स्वरूपावर बोलताना, राजनाथ सिंह यांनी कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI), सायबर युद्ध, ड्रोन प्रणाली आणि पुढच्या पिढीतील विमाने भविष्य घडवत असल्याचे अधोरेखित केले. "या नव्या शर्यतीत भारताने नेहमीच पुढे राहिले पाहिजे, मागे नाही," असे म्हणत त्यांनी HAL ला केवळ 'तेजस' किंवा 'HTT-40' पुरते मर्यादित न राहता, पुढच्या पिढीतील विमाने, मानवरहित प्रणाली आणि नागरी विमान वाहतूक क्षेत्रातही आपला ठसा उमटवण्याचे आवाहन केले.

यावेळी त्यांनी 'ऑपरेशन सिंदूर' दरम्यान HAL ने बजावलेल्या महत्त्वपूर्ण भूमिकेचाही खुलासा केला. ते म्हणाले, "आपल्या सुरक्षा इतिहासात असे काहीच प्रसंग आले आहेत, जेव्हा संपूर्ण यंत्रणेची एकाच वेळी खऱ्या अर्थाने परीक्षा झाली. 'ऑपरेशन सिंदूर' हे त्यापैकीच एक होते. आमच्या दलांनी केवळ शौर्य आणि वचनबद्धताच दाखवली नाही, तर स्वदेशी प्लॅटफॉर्मवरील आपला विश्वासही दाखवला. HAL ने या ऑपरेशन दरम्यान विविध ठिकाणी २४ तास सहाय्य पुरवले. लढाऊ विमाने आणि हेलिकॉप्टर्सची तात्काळ देखभाल करून त्यांनी भारतीय हवाई दलाची सज्जता सुनिश्चित केली. नाशिकच्या टीमने Su-30 वर ब्रह्मोस क्षेपणास्त्र बसवण्याचे महत्त्वपूर्ण काम केले, ज्याने ऑपरेशन दरम्यान दहशतवाद्यांचे तळ उद्ध्वस्त केले."

"HAL नाशिकने गेल्या सहा दशकांपासून MiG-21 आणि MiG-27 सारख्या लढाऊ विमानांच्या निर्मितीपासून ते Su-30 च्या उत्पादन केंद्रापर्यंत, भारताच्या संरक्षण उत्पादन क्षमतांना नव्या उंचीवर नेण्यात मोलाची भूमिका बजावली आहे," असे म्हणत राजनाथ सिंह यांनी HAL चे कौतुक केले. ते म्हणाले की, "ही निर्मिती म्हणजे सरकार, उद्योग आणि शिक्षण क्षेत्र एकत्र काम केल्यास कोणतेही आव्हान मोठे नाही, याचा पुरावा आहे."

यावेळी संरक्षण उत्पादन सचिव संजीव कुमार म्हणाले की, "LCA तेजस Mk1 हे केवळ एक लढाऊ विमान नाही, तर ते भारताच्या डिझाइन आणि उत्पादन कौशल्याचे एक प्रतीक आहे." HAL चे सीएमडी, डॉ. डी.के. सुनील यांनी सांगितले की, "या नव्या उत्पादन लाईन्समुळे सुमारे १००० नोकऱ्या निर्माण झाल्या आहेत आणि नाशिक परिसरात ४० हून अधिक उद्योग भागीदार विकसित झाले आहेत."

या कार्यक्रमानंतर, HAL चे मुख्य चाचणी पायलट (फिक्स्ड विंग) ग्रुप कॅप्टन के.के. वेणुगोपाल (निवृत्त) यांनी 'तेजस' Mk1A मधून उड्डाण केले. त्यानंतर Su-30MKI आणि HTT-40 विमानांनी चित्तथरारक हवाई कसरती सादर केल्या.