कोलकाता

भारताचे परराष्ट्र मंत्री एस. जयशंकर यांनी शनिवारी (३० नोव्हेंबर) जागतिक अर्थव्यवस्थेपुढील धोक्यांकडे लक्ष वेधले आहे. "आजचे युग असे आहे जिथे राजकारण हे अर्थकारणापेक्षा वरचढ ठरत आहे (trumps economics)," असे परखड मत त्यांनी मांडले. भारताच्या राष्ट्रीय हितासाठी पुरवठा साखळीत विविधता आणली जात असल्याचेही त्यांनी स्पष्ट केले.

कोलकाता येथील 'आयआयएम'च्या (IIM Calcutta) एका कार्यक्रमात बोलताना जयशंकर यांनी भारताच्या 'आत्मनिर्भरते'च्या ध्येयाचा पुनरुच्चार केला. ते म्हणाले, "हे असे युग आहे जिथे राजकारण अर्थकारणावर अधिकाधिक कुरघोडी करत आहे - आणि हा काही शब्दच्छल नाही."

अमेरिका आणि चीनवर निशाणा

जागतिक महासत्तांच्या बदलत्या धोरणांवर भाष्य करताना जयशंकर यांनी अमेरिका आणि चीनचा विशेष उल्लेख केला.

"दीर्घकाळापासून जागतिक व्यवस्थेचा आधारस्तंभ असलेल्या अमेरिकेने आता सहभागाच्या अटी पूर्णपणे बदलल्या आहेत. ते आता देशांशी 'वन-ऑन-वन' (वैयक्तिक) आधारावर व्यवहार करत आहेत," असे निरीक्षण त्यांनी नोंदवले.

ऑगस्टपासून अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी भारतावर ५० टक्के टॅरिफ (आयात शुल्क) लादले आहे. सध्या भारत आणि अमेरिकेदरम्यान व्यापार करारावर चर्चा सुरू आहे. या पार्श्वभूमीवर जयशंकरांच्या विधानाला विशेष महत्त्व आहे.

चीनबद्दल बोलताना ते म्हणाले की, बीजिंगने "दीर्घकाळापासून स्वतःच्या नियमांनुसार खेळ खेळला आहे" आणि ते आजही तसेच करत आहेत.

"अनिश्चित जगात विविधता हवी"

"एका अनिश्चित जगात, आपल्या राष्ट्रीय गरजा पूर्ण करण्यासाठी आपण पुरवठा स्रोतांमध्ये सतत विविधता आणणे  अधिक महत्त्वाचे झाले आहे," असे त्यांनी सांगितले.

भारताची प्रगती आणि 'विकसित भारत'

जयशंकर यांनी महामार्ग, रेल्वे, ऊर्जा आणि बंदरे यांसारख्या पायाभूत सुविधांमध्ये भारताने केलेल्या प्रगतीचा दाखला दिला. या प्रगतीमुळे आघाडीच्या आशियाई अर्थव्यवस्था आणि भारत यांच्यातील दरी कमी होण्यास मदत झाली आहे, असे ते म्हणाले.

"कोणत्याही मानकांनुसार आपण आता पुढे जात आहोत," असे सांगत, जगाने भारताच्या प्रगतीची दखल घेतल्याचे त्यांनी नमूद केले. याच विचाराने भारत आज नवीन व्यापार करार आणि कनेक्टिव्हिटीचे उपक्रम राबवत आहे.

सरकारने २०२७ पर्यंत 'विकसित भारता'चे ध्येय ठेवले आहे. "परराष्ट्र धोरणाचे उद्दिष्ट हे आपल्या सध्याच्या मर्यादांच्या पलीकडे जाऊन आपला प्रभाव वाढवणे हे आहे," असे ते म्हणाले. 'ग्लोबल साऊथ'सोबत भारताने जी एकजूट बांधली आहे, त्यामुळे पुढे जाण्यास मदत झाली आहे.

तंत्रज्ञानात आघाडीवर

"आपल्यासारख्या उच्च आकांक्षा असलेल्या मोठ्या शक्तीकडे एक महत्त्वपूर्ण औद्योगिक पाया असणे आवश्यक आहे," असे मत त्यांनी व्यक्त केले. औद्योगिक वाढीला प्रोत्साहन देणे ही आजची प्रमुख आर्थिक प्राथमिकता आहे. गेल्या दशकात 'मेक इन इंडिया'वर दिलेला भर हेच दर्शवतो.

प्रगत तंत्रज्ञान आणि उत्पादनाकडे लक्ष वेधताना ते म्हणाले की, भारत आता मागे नाही. "आपण आता चिप्स आणि सेमीकंडक्टर, इलेक्ट्रिक वाहने आणि बॅटरी, ड्रोन आणि स्पेस किंवा नॅनोटेक आणि बायोसायन्सच्या जगात आहोत. यातील प्रत्येक क्षेत्र आपल्याला पुढे जाण्याची आणि अद्वितीय क्षमता निर्माण करण्याची संधी देते," असे जयशंकर यांनी आत्मविश्वासाने सांगितले.